Getuige van vertrouwen

Peter Wols o.p.

Uiteindelijk is het een heel boekwerk geworden, mooi ingebonden, in eigen beheer gemaakt. Het bevat een vracht aan details over het leven van de joodse dominicanes Judith Henriette Mendes da Costa o.p. (1895-1944) en over de politieke, culturele en religieuze omstandigheden van haar tijd. ‘Ik wilde graag meer over haar weten’, zegt Peter Wols o.p. eenvoudig.

Wols levert geen half werk. Zo maakte hij eerder bijvoorbeeld een grote verzameling dominicaanse postzegels vanuit de hele wereld. Deze collectie is een paar jaar geleden overgedragen aan het generalaat van de Orde in Rome. Wols: ‘Als iets me te pakken krijgt, dan neem ik een diepe duik.’

‘Waarom zijn we zoals we zijn? Welk stuk van ons delen we met de dieren? Waar komt de moraal vandaan? We nemen zo ontzettend veel gewoon maar aan, ook in de kerk is ons zoveel opgelegd. Waarom? Die vraag komt vaak bij me op.’

Wols is een van de vijf oudere dominicanen die in het moederhuis van de dominicanessen van Voorschoten wonen. Hij hoorde er praten over een joodse medezuster, die in 1944 in Auschwitz werd vermoord, op 48-jarige leeftijd. Dat leidde tot een diepe duik in haar geschiedenis en haar Umfelt.

Huize Bijdorp, moederhuis van de dominicanessen van Voorschoten

‘De grootste interesse in mijn leven is die voor Jezus van Nazareth’, vertelt Wols. ‘Ik heb veel over hem geleerd door ook joodse bronnen en exegeten te bestuderen. Judith groeide op als een praktiserende Portugese Jodin. De hoge achting die de joodse cultuur heeft voor JHWH, de “ene en enige God”, zat er bij haar diep in. Daarom kwam ze ook niet goed uit met de katholieke leer van de drie-eenheid.’

Zr. Judith

‘Bijzonder aan haar verhaal is dat ze een heel krachtige persoonlijkheid had, die trouw was aan inzichten die ze had gekregen. Om een voorbeeld te geven: haar begeleider pater Thijs Frehe o.p. vroeg haar eens of ze bad. “Als je niet bidt, dan ben je voor de haaien”, zei hij erbij. “Maar je moet niet bidden om katholiek te mogen worden, want daar weet je nog niks van. Misschien moet je wel boeddhist of mohammedaan worden!”’

‘Die eigenlijk heel vrijzinnige uitspraak zette haar ertoe aan om bij alle gebeurtenissen eerst te gaan bidden. Ze merkte dat daardoor de dogmatische kwesties waarover ze vaak nadacht werden weggevaagd. Ze ging snappen dat geloven een daad van vertrouwen is, een sprong in het duister.’

Oproep in een naoorlogse krant van de overste van de Dominicanessen van Voorschoten.

Wols bewondert de warmbloedigheid en de scherpte van zr. Judith. ‘Ze had echt een mediterraan temperament’, zegt hij, ‘dat vind ik sympathiek. En ze had een scherp gevoel voor de essentie.’

‘Dat laatste helpt mij ook, bijvoorbeeld als ik wrevel voel over hoe wij met liturgie omgaan. Moet het alleen maar mooi zijn? Moeten we zo nodig al die pagina’s tekst uitspreken? Of leidt dat de aandacht af van het helemaal stil worden en bij de Allerhoogste zijn?’

We weten van zr. Judith dat ze naar Westerbork is vervoerd, waar ze haar sluier moest afdoen. ‘Een symbool voor wat ze nog meer moest afleggen’, zegt Wols. ‘Ze moet dat dapper doorstaan hebben. We weten dat daar op enig moment een priester nodig was, en dat een man tegen haar zei: “Nu vertegenwoordigt u de kerk”. Daar was ze dolblij mee. Maar van haar gang naar en in Auschwitz hebben we geen gegevens. Ze kreeg meteen een nummer voor de gaskamer, dat weten we.’

Gelovig vertrouwen in het eeuwig leven, dat is volgens Peter Wols de opdracht voor de laatste periode van zijn en mogelijk ieders leven, waar het ook eindigt. ‘Ik stel me eeuwig leven voor als de persoonlijke ontmoeting met Jezus van Nazareth: meemaken wie hij is. En dan lossen alle vragen op.’

*

Eerder verscheen:
Autobiografie Judith Mendes da Costa
Judith Mendes da Costa o.p. (1895-1944)

Zie ook:
Gezocht: dominicaanse filatelist
Dominicaanse postzegels worden overgedragen

Wie het boek over zr. Judith Henriette Mendes da Costa o.p. wil hebben, kan een bericht sturen aan zr. Liduina Groenewegen o.p., per e-mail of per post: Veurseweg 3 2251 AA Voorschoten. De kosten bedragen ongeveer 20 euro, exclusief verzendkosten.

Het boek is ook hier in delen digitaal te lezen:

Omslag
Portretten en colofon
Bronnen en inhoud
Globaal overzicht van de Joodse geschiedenis
Sefardim: joden van het Iberisch schiereiland en Nederland.
Families Mendes en Henriques in Amsterdam
Judiths Jeugd in Amsterdam
Europa tusen 1850-1940
Voortgang naar het Christendom
Dominicanes van Voorschoten
Gebeurtenissen in Nederland rond het joodse volksdeel 1940-1945
Arrestatie van Judith
Reacties Aartsbisschop en nieuwe arrestatie
Judith gedeporteerd en vermoord
Sluiers van Judiths profiel
Haat tegen christendom en kerk