aar liefst 125 katholieken en protestanten kwamen zondag 30 september bijeen in het koor van de Grote of Jacobijnenkerk in Leeuwarden, voor een veelzijdig programma over Mienskip, het thema van de Culturele Hoofdstad.
Leeuwarden is voor dominicanen een bijzondere plek. Het is de tweede stad in het huidige Nederland waar de broeders een klooster stichtten. Dat gebeurde al in 1232, slechts zestien jaar na het officiële begin van de Orde!
De monumentale Grote of Jacobijnenkerk in Leeuwarden was jarenlang de kloosterkerk van de dominicanen. Na de Reformatie gebruikten de broeders de kerk samen met de calvinisten, totdat de katholieke eredienst in 1580 werd verboden. Maar al in 1620 stichtten de dominicanen een zogenaamde statie in Leeuwarden. Uit deze geloofsgemeenschap groeide later de Dominicuskerk in de stad.
In dit bijzondere decor kwamen leden van de dominicaanse familie en van de PKN-gemeente en andere belangstellenden bijeen. Aanleiding was de wens om als vroegere en huidige gebruikers van de kerk een bijdrage te leveren aan Leeuwarden Culturele Hoofdstad, dat als thema Iepen Mienskip heeft: open gemeenschap.
01 — 05
Toine Frehe o.p., net als Wijbe Fransen o.p. een geboren Leeuwarder (1), luisterend naar gemeentelid Bernard Haersma Buma (2 en 3), die daarna een paar hoogtepunten van de kerk liet zien (4 en 5).
Bernard Haersma Buma, gemeentelid (en vader van de CDA-leider) vertelde een op de dominicanen toegespitste geschiedenis van het monumentale gebouw. Hij wees op muurschilderingen van Maria en enkele apostelen en nam de stoet mee de sacristie en de oude refter in.
Bij de talkshow onder leiding van Arjan Broers over wat kerken door schade en schande leren over wat Mienskip is, kwamen verschillende perspectieven samen. Oeds Westerhof, een van de directeuren van Leeuwarden Culturele Hoofdstad, vertelde over de keuze voor het thema van open gemeenschap. Een moralistisch thema, gaf hij toe, ‘maar daar is niks mis mee’.
Het was hem opgevallen hoe enorm veel goede wil er is onder de mensen. Vele duizenden zijn betrokken geraakt bij een programma dat veel groter werd dan oorspronkelijk bedacht. ‘Er is veel goede wil in de samenleving’, zei hij, ‘maar dat moet je helpen richten en organiseren’.
'Er is veel goede wil, maar dat moet je helpen richten en organiseren'
Historicus en dominicaans familielid Guus Bary vertelde iets over de preek die de beroemde dominicaan Albertus Magnus in 1256 hield in Leeuwarden. Albertus adviseerde zijn medebroeders destijds om altijd de Schrift te blijven lezen. ‘Door het goddelijke in ons toe te laten, nemen wij God in ons op’, zei hij destijds. Guus Bary wees op de grote overeenkomst tussen de dominicaanse en de protestantse traditie: de centrale plaats van de verkondiging van het Woord.
Piet Feenstra, tot voor kort ouderling in de gemeente, vertelde over het samengaan van kerken, iets wat hij al meermalen meemaakte en met wisselend succes. Ook de huidige PKN-gemeente is een fusiegemeente die nog moet groeien. Ga niet trekken aan een dood paard, was zijn advies over hoe om te gaan met mensen die niet willen samengaan, ‘maar blijf mensen wel steeds uitnodigen. Wie weet komt het paard dan toch in beweging. Gemeenschap heeft tijd nodig.’
Feenstra schetste levendig hoe hij tijdens de reuzenoptocht, een blikvanger van de Culturele Hoofdstad. ‘We stonden te kijken en we hielpen kinderen en kleine mensen naar voren, zodat iedereen het kon zien. En toen we opzij moesten was er geen hek nodig, maar een lint en het verzoek van een vrijwilliger.’
Richard Steenvoorde o.p. tijdens de talkshow met Arjan Broers.
Richard Steenvoorde o.p. vertelde over het bouwen aan de nieuwe broedergemeenschap in Rotterdam. Toen het na de pelgrimstocht eindelijk begon kreeg Theo Koster o.p. een hartstilstand. ‘Een geweldige schok voor ons allemaal. We hebben het onder meer volgehouden door vast te houden aan het dagelijks gebed.’ Theo is na een periode in het ziekenhuis gelukkig weer thuis, maar heeft nog een lange weg van herstel voor de boeg.
Volgens broeder Richard is het geven van ondertiteling bij wat je doet en waarom van belang in de omgang tussen de generaties in de provincie. ‘Dan blijkt dat achter verschillen soms dezelfde bewogenheid schuilgaat.’ Hij zei desgevraagd dat de jongere broeders ruimte en vertrouwen nodig hebben van hun oudere medebroeders, ‘om onze eigen weg te vinden, zoals zij dat destijds ook hebben gedaan’.
Dominee Jan-Jaap Stegeman stelde vragen bij de metafoor ‘familie’ in de kerk: soms wordt dat een benauwd kringetje dat weinig uitnodigend is. Jongeren willen best betrokken zijn, maar op een vrijere manier. Ook erkende hij dat families soms lang hun oude zeer vasthouden. ‘Misschien hebben wij ook een Grote Verzoendag nodig, om elkaar te helpen vergeven.’
Dominicus Kamsma, lekendominicaan en onderwijsdirecteur aan de VU, schetste hoe lastig en dwingend soms de systemen in onze samenleving werken, en hoe belangrijk het is om mensen aan te spreken en uit te nodigen om mee te doen.
01 — 05
Vesper in het koorgedeelte van de voormalige kloosterkerk (1 en 4), met voorgangers dominee Jan-Jaap Stegeman en lekendominicaan Sipke Draisma (2 en 3). Op de laatste foto staan broeders Cornelis van Lit en Richard Steenvoorde voor de Grote of Jacobijnenkerk.
De vesperviering, bijgewoond door zo’n 125 mensen, was een mix van protestante en kloosterlijke elementen, voorbereid door zr. Holkje van der Veer o.p. en ds. Jan-Jaap Stegeman. Cantoren waren broeders Jozef Essing en Richard Steenvoorde. Lekendominicaan Baukelien Visser deed de voorbede, Theo Jellema bespeelde het orgel. Het magnificat – een vast onderdeel van een kloosterlijk avondgebed – was genomen uit het in protestantse kerken veel gebruikte Liedboek.
De lezing, in het Nederlands én het Fries, was uit Efeziërs 4, 1-16. Ds. Jan-Jaap Stegeman en lekendominicaan en pastor Sipke Draisma hielden een overweging. Na de viering was er soep en broodjes voor alle mensen die van ver waren gekomen – en dat waren er heel wat! – en vond een levendige uitwisseling plaats tussen bezoekers.
Lees hier de zinnen die luisteraars naar de talkshow opvielen: Kaartjes na de talkshow over Mienskip in Leeuwarden
Lees hier de overdenking van Jan Jaap Stegeman en hier de overweging van Sipke Draisma
Nota Bene: vorig jaar bezochten we een andere voormalige kloosterkerk, in Den Haag. Klik hier voor een verslag.
Op 14 oktober a.s. is er opnieuw een vesper in de Kloosterkerk in Den Haag, een initiatief van dominicaan Leo de Jong en gemeentelid Wim Goris. Lees hier meer.
