De Russen zijn erin geslaagd onze steden en dorpen te ruïneren, maar ze hebben onze geest niet veroverd.’ Een brief uit Oekraïne, na een jaar oorlog.
Sinds het begin van de Russische aanval op Oekraïne schrijft Jaroslav Krawiec OP brieven uit Kiev, via de Zwitserse website www.cath.ch. Op onze website vertalen we af en toe een brief. Klik hier voor eerdere brieven.
Jaroslav Krawiec is een Poolse dominicaan die in Kiev woont en werkt en leiding geeft aan de dominicanen in Oekraïne.
‘Vandaag, terwijl de echte ruïnes van steden en dorpen in Oekraïne ons omringen, zijn er geen ruïnes in ons.’ Dat schreef de grote Oekraïense dichteres Lina Kostenko, aan de mensen die zich in juni afgelopen jaar in Wroclaw, Polen over haar werk bogen.
Koskenko (93): ‘Als kind werd ik gewekt door het geluid van Duitse bommenwerpers die door de Oekraïense lucht vlogen, op de ochtend van 22 juni 1941. Hetzelfde geluid van bommenwerpers, Russen deze keer, weergalmde in de Oekraïense lucht op de ochtend van 24 februari 2022. De cirkel is rond.’
Lieve zusters, lieve broeders,
Terwijl ik u schrijf, een dag voor de verjaardag van het begin van de oorlog, citeer ik deze woorden, die de ervaring weergeven van de dominicaanse familie tijdens het afgelopen jaar in Kiev, Fastiv, Kharkiv, Lviv, Khmelnytskyi , Chortkiv, Zhovkva, Mukachevo en vele andere plaatsen in Oekraïne: de Russen zijn erin geslaagd onze steden en dorpen te ruïneren, maar ze hebben onze geest niet veroverd. Ze hebben onze hoop of onze wil om te vechten niet weggenomen.
Kharkiv: Caritas-vrijwilligers maken tassen klaar met EHBO | © Jaroslav Krawiec
Boven mijn bed hangt een grote kaart. Kort nadat ik van Polen, waar ik oorspronkelijk vandaan kom, naar Kiev was verhuisd, heb ik het in mijn kamer gehangen om het land, dat mijn thuis is geworden, beter te leren kennen.
Maar het was de oorlog die ons de geografie van Oekraïne leerde. Bucha, Mariupol, Izyum en Bakhmut – deze namen van steden, die in miljoenen tv-programma’s over de hele wereld worden herhaald, zijn een symbool geworden van de moed van de Oekraïense natie, en van het verschrikkelijke kwaad waar het onder lijdt. En dit is nog maar het begin van de lange lijst van door oorlog verwoeste plaatsen. Elke naam vertegenwoordigt de tragedies van individuele mensen, hun tranen, pijn en lijden.
Ik heb veel van dergelijke verhalen gehoord van mensen die ik het afgelopen jaar heb ontmoet. ik draag ze in mij; maanden kunnen voorbijgaan, maar ze leven nog steeds voort in mijn geheugen.
'Later gaf ze borsjt aan een Russische soldaat die Anton heette, die weigerde Oekraïners neer te schieten'
Baba Vira, zoals ze genoemd wilde worden, had net haar tweeëntachtigste verjaardag gevierd toen ik haar in mei bezocht, vergezeld van paters Andrzej en Wojciech van Caritas. Al meer dan drie maanden woonde ze met een tiental andere vrouwen in de kelder van een kerk in Saltivka, de meest verwoeste woonwijk van Kharkiv. Het duurde niet lang voor ze voor ons wilde zingen. In die donkere kelder; alleen verlicht door een zaklamp, zong ze een volksliedje over Hala, die water ging halen.
Ik herinner me ook een oudere, energieke vrouw uit Dmytrivka, buiten Kiev, die me vertelde hoe ze de Russen had gesmeekt om haar de gesneuvelde Oekraïense soldaten in de buurt van haar huis te laten begraven en hoe ze, toen ze weigerden, dagenlang op straat de wacht had gehouden en de zwerfhonden verjaagd. Later gaf ze borsjt aan een Russische soldaat die Anton heette, die weigerde Oekraïners neer te schieten, omdat zijn moeder Oekraïens was en zijn vader Buryat.
Ik herinner me een oudere man uit Nalyvaikivka, die ik in september bezocht met paters Wojciech, Christopher en Jacek, op weg naar Fastiv. Hij wees met zijn wandelstok naar een hoop schroot en puin onder een boom. Het was wat er nog over was van zijn huis.
De man met zijn wandelstok laat een hoop schroot en puin zien onder een boom. Het was wat er over was van zijn huis | © Jaroslaw Kraviec
Sindsdien woont hij in een container die op zijn terrein is geplaatst door pater Misha en vrijwilligers van Maison Saint-Martin. Het deed hem diep pijn dat al dit lijden hem werd aangedaan door ‘zijn eigen volk’, want hoewel hij het grootste deel van zijn leven in Oekraïne doorbracht, werd hij geboren in Rusland en sprak hij Russisch met ons.
Toen ik door mijn telefoonfoto’s bladerde, vond ik er een, die ik op 1 januari 2022 maakte. Een zoon van Poolse vrienden, een fervent modelbouwer, gaf me een miniatuur van de Russische T-60-tank. Ik plaatste het op de kaart met het kanon in de richting van Kiev, iets onder Bucha en Irpin. Ik nam deze foto om de jongen te bedanken voor zijn geschenk. Ik had nooit gedacht dat drie maanden later echte Russische tanks op dezelfde plaatsen zouden staan.
Als we aan 24 februari denken, herhalen veel van mijn Oekraïense vrienden: ‘We geloofden niet dat zoiets kon gebeuren.’ Ik denk dat velen van ons, in Polen, in Europa en over de hele wereld, maar langzaam bijkomen van deze schok.
'Ik luister graag naar de verhalen van zr. Camilla en Renata'
Tijdens onze humanitaire missies vanuit het Huis van St. Martinus van Porres in de regio Kharkiv overnachten we meestal bij de kleine zusters van de liefde (Orione Sisters), die een huis runnen voor alleenstaande moeders in Korotych. De dominicanen zijn goede bekenden van de Orione-zusters, aangezien de broeders hen al meer dan vijf jaar bezoeken tijdens hun pastorale reizen.
Ik luister graag naar de verhalen die zr. Camilla en Renata vertellen over moeders en alles wat ze hebben meegemaakt. Daar zou een goed tv-programma van gemaakt kunnen worden! Het is me opgevallen dat de zusters altijd met oprechte liefde en zorg spreken over de mensen met wie ze samenleven en dienen, maar ook met een nuchtere inschatting van hun situatie en met veel humor. Het is heel mooi en belangrijk.
Ik vroeg Zr. Renata wat het gelukkigste moment van het afgelopen jaar was. Ze vertelde me een verhaal uit het begin van de oorlog: ‘Toen het behoorlijk gevaarlijk werd in Charkov, hebben we samen met de moeders en kinderen besloten ons huis te ontruimen.’
'Toen realiseerden we ons dat we Jezus niet langer in het tabernakel hadden’
‘De dag voor vertrek hebben we ’s avonds het Heilig Sacrament uit de kapel genuttigd en de meest noodzakelijke spullen ingepakt, waaronder de liturgische vaten. ’s Morgens realiseerden we ons echter dat er niet genoeg ruimte was in de busjes. Sommigen van ons moesten blijven. Toen realiseerden we ons dat we Jezus niet langer in het tabernakel hadden.’
‘De bisschop stuurde ons de volgende ochtend een priester om de mis te vieren. We vonden een kelk, maar er was geen pateen. Dus namen we een klein rood plastic bordje van de kleuterschool, die de kinderen gebruikten voor de lunch, om het brood te wijden, daarna plaatsten we het Allerheiligste Sacrament in het tabernakel.’
‘Zo liet God ons zien dat hij bij ons was. Je zit in een kelder, in vocht en schimmel, maar ik ben bij je – in een rood kinderbord, niet op een gouden pateen’.
Zusters Renata en Camilla runnen een tehuis voor alleenstaande moeders in Korotych | © Jaroslaw Krawiec
Zuster Renata was diep ontroerd toen ze haar verhaal beëindigde. En ik heb het de afgelopen dagen ook in mijn herinnering meegedragen.
Diezelfde dag vierden we ’s morgens vroeg de eucharistie met de zusters en onze vrijwilligers. Terwijl we aan het uitpakken waren, zei pater Misha: ‘Ik heb ergens van een van de oudere paters gehoord dat de Heilige Mis het belangrijkste is dat je op een hele dag doet.’
We kennen elkaar al heel lang en ik weet dat hij het vieren van de eucharistie nooit achterwege laat als hij op reis is. En hij heeft gelijk, want je weet nooit wat er gaat gebeuren. Het gebed van deze ochtend deed me beseffen dat alles wat we doen – ons misoffer en onze daden – slechts een commentaar is op het ene offer van Jezus Christus.
‘Elke eucharistie verkondigt onze hoop dat geweld, vernietiging en de dood zal niet het laatste woord hebben'
Ik kom terug op woorden die belangrijk voor me zijn geworden, ontleend aan de brief aan de dominicaanse familie van Oekraïne, die ons op 21 maart werd toegestuurd door broeder Timothy Radcliffe OP: ‘Elke eucharistie verkondigt onze hoop dat geweld, vernietiging en de dood zal niet het laatste woord hebben. Toen zijn leven op het punt stond hem met geweld te worden ontnomen, gaf hij zichzelf weg. Het is de eucharistische hoop en vrijgevigheid die de dominicaanse familie dag in dag uit in Oekraïne leeft.’
Na het uitladen van een vrachtwagen voor humanitaire hulp, die afgeleverd was bij de organisatie ‘Volonter 68’ in Kharkiv, stopten we even om een praatje te maken met een man van middelbare leeftijd met een baard, die achter een tafel zat.
Voor de oorlog maakte Andriy schoenen, daarna sloot hij zich aan bij de hulporganisatie. Aan het begin van de Russische agressie leverde hij humanitaire hulp aan de inwoners van het district. ‘Toen de beschietingen begonnen, herinnert hij zich, werden we bij een van de controleposten tegengehouden door Oekraïense soldaten, die ons zeer resoluut adviseerden onze reis niet voort te zetten. Ik zei tegen hen: ‘Maar jongens, er zijn mensen die insuline nodig hebben. Als ik niet ga, raken ze in coma’.
Als ik op dat moment in Andriy’s plaats was geweest, zou ik waarschijnlijk het toedienen van het medicijn hebben opgegeven en tegen mezelf hebben gezegd dat het onmogelijk was.
Tijdens dit oorlogsjaar hebben veel van dergelijke ‘ondersteunende’ helden me door hun acties laten zien dat er situaties zijn waarin men niet snel ontmoedigd moet worden, opgeven, bang zijn, weigeren te helpen en de handdoek in de ring moet gooien. Er zijn momenten in het leven dat het de moeite waard is om risico’s te nemen – en als het moet.
Katya, een hulpverlener van het huis van Saint-Martin de Porres, wordt een engel terwijl ze poseert voor deze vleugels aan de rand van de klif met uitzicht op het dorp Myhija | © Jaroslaw Kraviec
‘Mensen vliegen niet, maar ze hebben wel vleugels.’ Als ik naar Katya’s foto kijk, herinner ik me een gedicht van Lina Kostenko dat beroemd is in Oekraïne. Op de weg naar Kherson, waar vrijwilligers van het huis van St. Martin de Porres en de paters Misha, Olexander (uit Kiev) en Ruslan (rector van het grootseminarie) onlangs nog een tiental tonnen humanitaire hulp hebben afgeleverd, ligt het pittoreske dorpje Myhija. Daar kan iedereen zich een engel voelen, in ieder geval voor een tijdje – en het paar metalen vleugels aan de rand van de klif maakt het gemakkelijk.
In het gedicht van Lina Kostenko zijn menselijke vleugels niet gemaakt van veren en dons, maar van waarheid, deugd en vertrouwen. De dichteres voegt eraan toe dat sommige mensen de vleugels krijgen van trouw in liefde, anderen van eerlijkheid in actie, maar ook van vrijgevigheid tegenover de problemen en behoeften van anderen. Maar de vleugels kunnen ook gemaakt zijn van poëzie of dromen.
'Ik ben dankbaar dat ik bij hen mag zijn en van hen mag leren'
Katya en de vrijwilligers van onze humanitaire missies kennende, ben ik ervan overtuigd dat zij vele engelenvleugels hebben gekregen. En zelfs als ze stevig op de aarde staan, en hun rug vaak pijnlijk is van het dragen van dozen en vele uren reizen, hebben ze vleugels, geweven met mededogen en liefde voor de naaste. Ik ben dankbaar dat ik bij hen mag zijn en van hen mag leren.
Met groeten en het verzoek voor ons te blijven bidden, en ook met enorme dankbaarheid aan u die naast ons en Oekraïne staat,
Jarosław Krawiec OP
Kiev, Aswoensdag 22 februari 2023
