Derde huis voor vluchtelingen in Oekraine

Deze brief is op 21 januari verstuurd aan de wereldwijde dominicaanse gemeenschap, van waaruit het werk van de broeders en zusters in Oekraïne wordt ondersteund.

Jaroslav Krawiec is een Poolse dominicaan die in Kiev woont en werkt en leiding geeft aan de dominicanen in Oekraïne.

Lieve zusters, lieve broeders,

Ik heb gewacht met het versturen van deze brief tot pater Misha en de zijnen, vrijwilligers van het Huis van Sint Martin de Porres veilig op weg terug zijn naar Fastiv. Zij zijn gisteren vertrokken met het humanitaire transport naar Kherson. Helaas kon ik er niet bij zijn, dus ik krijg alleen meldingen via de telefoon.

Tegenwoordig is Kherson erg gevaarlijk omdat zowel de stad als de omgeving dagelijks wordt beschoten.

Volgens pater Maksym van de Kherson-parochie was gisteren een van de slechtste dagen tot nu toe. Afgezien van meerdere aanvallen vanaf de overkant van de Dnipro-rivier waar het Russische leger is gestationeerd, waren er ook schoten in de straten te horen. Het is geen wonder dat veel inwoners Kherson hebben verlaten. ‘In de ochtend deelden we voedsel uit in de wijk dichtbij de rivier. In het vijftien appartementen tellende deel van het gebouw waren slechts drie gezinnen over’, zegt pater Misha.

Je zou je kunnen afvragen of het de moeite waard is om je gezondheid en leven te riskeren om naar deze plaatsen te gaan. Humanitaire hulpgoederen kunnen immers ook op een andere manier verstuurd worden. Met de hulp van vertrouwde lokale vrijwilligers kunnen we nog steeds de behoeftigen helpen. Dat zou eenvoudiger, goedkoper en zeker veiliger zijn.

Maar iedereen die een persoonlijke ontmoeting heeft gehad met mensen die in de buurt van de frontlinies wonen – voor wie regelmatige beschietingen, gebrek aan elektriciteit, kou, onzekerheid over morgen een dagelijkse ervaring zijn – iedereen die heeft gezien hoe blij zij zijn als ze bezocht worden, weet dat men naar hen toe moet.

Het is een opdracht van het hart en van liefde. Voedsel, medicijnen en warme kleding kunnen door andermans handen worden bezorgd; hoop in moeilijke tijden kan alleen worden gebracht door persoonlijke aanwezigheid.

Pater Misha vertelde me over een ontmoeting met de inwoners van Tsjernobaivka, waar enkele maanden geleden zwaar werd gevochten tussen de Russische en Oekraïense legers. Dit dorp wordt beschouwd als de noordelijke toegangspoort tot Kherson en de luchthaven werd een symbool van Oekraïense vasthoudendheid. Een van de vrouwen vierde er haar verjaardag, het bleek dat ze al sinds de ochtend wachtte op gasten, met een fles champagne!

De oorlog heeft ook zijn eigen dresscode gecreëerd, manieren om zich te kleden in deze moeilijke tijden. Zo zijn de t-shirts die president Zelenskyy draagt legendarisch geworden. En we hebben de sweatshirts voor vrijwilligers van de Stichting en het Huis van Sint Martin de Porres.

‘Koop er zo een voor mij’, vroeg ik Misha, toen ik zijn nieuwe zwarte shirt opmerkte met de tekst ‘Jak. 4:17’. ‘Zorg er wel voor dat het minstens triple XL is! Welk citaat is dat uit de brief van Jakobus?’

‘Er staat: “Als iemand weet hoe het hoort maar er niet naar handelt, dan zondigt hij”,’ zei pater Misha. Krachtige taal! Ik zal ze nog lang onthouden.

Ik merk dat mensen elkaar vaak omhelzen als ze elkaar ontmoeten. In oorlogstijd is deze vorm van begroeten populair geworden. Voor de oorlog durfden in Oekraïne alleen zeer nauw verwante mensen zo’n gebaar publiekelijk te maken. Het lijkt me dat we gewoon beseffen hoe belangrijk we voor elkaar zijn en hoezeer we elkaar nodig hebben. We realiseren ons ook hoe kwetsbaar en onzeker ons leven is.

Enige tijd geleden, bij het afscheid van een getrouwd stel dat ons had gegidst, ergens rond Izium, op de donkere mistige weg die naar Charkov leidde, omhelsden we elkaar. Ik kende ze nog maar een paar uur, maar de ervaring van de weg die we hadden afgelegd en het brood dat we hadden gedeeld met mensen in nood bracht ons samen.

Wilt u helpen? Dat kan via de Poolse dominicanen maar ook via de geloofsgemeenschap van Zwolle, die al voor de oorlog verbonden was met de gemeenschap van Fastiv.

Ik schreef mijn vorige brief voor Kerstmis. Sindsdien is er veel gebeurd. Zo kregen we bezoek van kardinaal Krajewski, die voorraden uit het Vaticaan naar Oekraïne bracht. Deze keer waren het stroomgeneratoren en thermisch ondergoed, die zo nodig zijn in de winter.

We hadden niet gepland om elkaar te ontmoeten, maar toen we hoorden dat hij naar Kiev reisde, belde ik hem en nodigde hem uit om naar Fastiv te komen. Tijdens een van zijn vorige bezoeken had de kardinaal al kennisgemaakt met de dominicaanse gemeenschap uit Kiev.

De pauselijke aalmoezenier bracht kerstavond door met de zusters, broeders, vrijwilligers en vluchtelingen uit het Huis van Sint Martin. Tijdens de nachtmis hield hij een ontroerende preek, sprekend over de uitnodiging van Jezus: ‘Kom allen bij Mij, jullie die vermoeid zijn en onder lasten gebukt gaan, Ik zal jullie rust geven’ (Mt. 11:28).

Hij benadrukte het woord ‘allen’. Het is zo waar dat de oorlog ons kan openen voor de ander en ons ertoe kan brengen samen mensen in nood te dienen. Ik denk dat dit is wat de kardinaal ervoer in zijn gesprekken met de vluchtelingen en vrijwilligers.

Op het Hoogfeest van Driekoningen openden we een ander huis, dit keer voor mensen die door de oorlog dakloos zijn. Het is een reden tot grote vreugde in deze moeilijke tijden en tot nog grotere dankbaarheid aan allen die hebben bijgedragen aan de totstandkoming ervan. Er wonen al meer dan twaalf mensen, onder wie moeders met kleine kinderen. Het is al het derde huis dat we runnen in Fastiv om mensen in nood te helpen.

De aartsbisschop Visvaldas – de apostolische nuntius in Oekraïne die het gebouw kwam zegenen – en ik spraken met Oksana en haar negen jaar oude zoon Zhena. Ze zijn aan het begin van de oorlog vanuit Bakhmut naar ons toe gekomen, op de vlucht voor de bombardementen. Haar man, de vader van de jongen wiens naam ook Zhena was, is tijdens de strijd voor een vrij Oekraïne om het leven gekomen.

Ook de Poolse ambassadeur in Kiev Bartosz Cichocki en zijn vrouw Monika waren bij de opening voor het huis voor vluchtelingen. Zij zijn al lange tijd persoonlijk bij ons werk betrokken. Blij dat weer een goed initiatief is gelukt, stelden we samen vast dat deze ‘Fastiv-ervaring’ ons heeft veranderd. Dit is hoe barmhartigheid werkt.

Ik was erg onder de indruk van het benefietconcert van het jongerenkoor van de Nationale Muziekacademie in Kiev, dat gisteravond werd georganiseerd in de grote zaal van het dominicaanse instituut van Sint Thomas van Aquino.

Een groep jonge zangers bracht tien stukken van Oekraïense componisten. Een daarvan was het traditionele lied I go by mountain and by valley, prachtig vertolkt door Oleksandra Stetsiuk, dat in het dialect van de Karpaten Lemkos het verhaal vertelt van een meisje dat huilt nadat ze haar liefde heeft verloren: ‘Ik ga door bergen en dalen. Ik zie niemand. Mijn hart huilt. Mijn hart huilt. Uit groot verdriet’.

De oorlog eist elke dag levens van grote mensen en breekt de harten van hun dierbaren. Terwijl ik door het nieuws bladerde dat mijn vrienden met elkaar delen, vond ik het overlijdensbericht van Victor Onysko, een filmmaker die een paar maanden geleden soldaat werd.

Hij stierf in de strijd op 30 december, 40 jaar oud. Ik heb Victor nooit ontmoet, hoewel ik hem in zekere zin kende door vele geweldige Oekraïense films die hij mede gecreëerd heeft. Zijn vrouw Olga deelde haar herinneringen aan hem op Facebook. Ze deelde ook haar pijn die nu zo gewoon is in Oekraïne. Ik kan haar woorden niet zonder emotie lezen.

‘Mijn hart zal altijd in dit vreselijke 2022 blijven. Omdat jij erin blijft. Mijn held. Mijn liefde. Mijn alles. Ik weet niet hoe ik moet blijven leven en ademen zonder jou. Ik weet niet of ik ooit nog zal kunnen dromen.

Het enige wat ik nu wil is dat dit Russisme [in het moderne Oekraïne is een woord bedacht dat de woorden Rusland en fascisme combineert], dat het kwaad zo snel mogelijk wordt gestraft en dat zo min mogelijk mensen dit onuitsprekelijke en brandende pijn van verlies moeten ervaren.

Ik heb hier niet veel over je geschreven; Ik was bang, ik geneer me er nu voor, om kwaad te doen. Facebook is niet de beste plaats voor oprechtheid. Jij vertelde me altijd dat je veldrapporten van het Oekraïense front alleen voor mij waren.

‘Je wilde films monteren, maar in plaats daarvan ‘monteerde’ je als compagniescommandant een militaire realiteit. Twee keer in Ground Zero – in de regio Kherson en de Donbass – zonder de kans om elkaar te zien. Je bent erg moe, maar je hebt voor je broeders gezorgd. Je hebt elk verlies overleefd.

Victor Onysko, zijn vrouw Olga en hun dochter. Foto van Twitter

Je vertelde me dat er in een oorlog geen grotere marteling bestaat dan families te informeren over de dood van hun geliefde. Nu voelde ik het zelf. Het brak mijn hart toen jouw soldaat in de telefoon snikte en zwoer me dat hij geen beter mens en betere commandant kende dan jij.

Ze zeggen dat helden nooit sterven. Helaas doen ze dat wel. Ze sterven nu bij duizenden en laten hun familieleden voor altijd achter met ongeneeslijke wonden in hun ziel. Ik zou dankbaar zijn geweest voor letsel, invaliditeit, amputatie, PTSS… of wat dan ook, als je maar zou leven. Maar helaas hadden we niet zoveel geluk. Ik zal me nooit in je armen kunnen verstoppen, je stem horen, lachen om je grappen en urenlang discussiëren over films.

Het enige dat van je over is, is een 9-jarig meisje met jouw grijze ogen. Dankzij jou heeft ze een fantastische jeugd gehad met motorfietsen, fietsen, tenten, ski’s, muziek, Balkanbergen en concerten in Berlijn. En toen ik de hele dag in de trein niet door mijn tranen heen kon ademen, klopte ze me op mijn hoofd en zei dat papa voor onze vrijheid heeft gevochten en dat we hem nooit zullen vergeten, en dat papa altijd in onze gedachten zal zijn.

Mijn en jouw volwassen kleintje. Een van de duizenden onschuldige kinderen van wie de ouders zijn vermoord door het verdomde Russisme.

Het doet pijn. Het doet pijn voorbij de woorden…’

Met groeten en het verzoek te bidden voor degenen wier dierbaren door de oorlog zijn meegenomen.

Jarosław Krawiec OP
Kiev, 21 januari 2023