n de gang van het klooster in Zwolle hangt een kruisweg van Albert Servaes uit 1919. Een meditatie van pastor Jan Groot over compassie in beeld.
Vandaag om 14.30u staat op deze site een thuisliturgie voor de kruisweg.
Vanavond om 20.00u gaat de meditatie op Goede Vrijdag in het Dominicanenklooster Huissen van stembevrijder Jan Kortie en theoloog Arjan Broers online.
Op twee plekken in het klooster vinden we een kruisweg. In de kerk werd al in 1904 een kruisweg opgehangen, afkomstig uit atelier Hustinx in Maastricht. Veel later kwam in de kloostergang de kruisweg van Albert Servaes te hangen. De eerste kruisweg is traditioneel van vormgeving, de tweede ontstond in 1919 en weerspiegelt in de gruwelijke beelden duidelijk de verschrikkingen van de eerste wereldoorlog, die de kunstenaar van nabij meemaakte.
Een kruisweg is een reeks afbeeldingen van de stadia van Jezus’ lijdensweg. Zij wil ons helpen bij het biddend overdenken van Jezus’ lijden. We zien er dat hij onderweg ontmoetingen heeft met mensen die met hem begaan zijn: zijn moeder staat langs de weg (denk je eens in), er is Simon uit Cyrene die zijn kruis moet helpen dragen, er is Veronica die zijn gezicht opfrist met een doek, er zijn huilende vrouwen die zeer met hem meeleven.
Het zijn evenzovele sprekende beelden van compassie. En er zijn die andere beelden waarin het lijden vooropstaat: hoe Jezus meermalen tegen de grond gaat, gemarteld en gekruisigd wordt, en ten slotte sterft. Het is eigenlijk het soort afschuwelijke beelden waar we in het normale leven vaak van wegkijken en waar we door de Tv-nieuwslezer vooraf voor worden gewaarschuwd.
Compassie is letterlijk ‘mede-lijden’. Het roept het oude woord mededogen op, dat verwijst naar een innerlijke houding van wijsheid en gelijkmoedigheid; van daaruit wordt liefdevol meegeleefd met iemands leed. De dichter Herman de Coninck (in zijn gedicht ‘Voor mekaar’) heeft het over ‘een oud woord als mededogen’ waarin ‘meer gaat dan in een nieuw’.
Compassie komt voort uit het diepe besef van de godsdiensten dat mensen elkaar nodig hebben; leven is samenleven! Compassie is geen evangelische plicht, zoals naastenliefde vaak wél wordt opgevat; het is vanuit het geloof gezien iets genadigs waar Gods bewogenheid in zichtbaar wordt.
De compassie van Goede Vrijdag is niet los te zien van de rest van Jezus’ leven. Hij oogst bij zijn kruisweg wat hij in zijn leven zelf aan mededogen heeft gezaaid. Het deerde hem onderweg steeds weer dat mensen er slecht aan toe waren: ziek, gebrekkig, arm, bezeten, noem het maar op. Hij ziet ze, helpt ze, doet ze recht, haalt ze weer terug in de kring van de levenden. Ook in de deernis is hij helemaal zijn Vader God, die de ellende van het volk in Egypte niet meer kon aanzien. In de geest van de Vader komt Jezus zijn leven lang op voor mensen die ergens onder gebukt gaan, ook onder de last van kwaad, stommiteiten en schuld: verloren zonen en dochters zijn hém niet te min.
Het is deze manier van doen, zijn solidariteit en compassie, die hem uiteindelijk zijn leven kost. Ze brengt hem in botsing met het establishment van zijn dagen, dat hem uiteindelijk na een schijnproces uit de weg laat ruimen.
De kruisweg is daarom zo indrukwekkend omdat veel mensen er elementen van hun eigen verhaal in herkennen, met ook vaak groot verdriet, gemis, machteloosheid, en het eigen – onderweg in het leven – haast bezwijken onder de gevolgen van ziekte, een handicap of wat al niet. Daarom is een plek als Lourdes velen zo dierbaar. Daar ligt compassie voor het opscheppen: waarachtig menselijk meeleven, oog en hart hebben voor elkaar, is daar gewoon.
De kruisweg van Jezus krijgt anno 2021 extra geladenheid door de wereldwijde pandemie waar we middenin zitten. Ik denk bijvoorbeeld aan de beelden van de IC’s en van de verpleeghuizen, aan de soms lange lijdensweg van de revalidatie en aan het ongeziene geestelijke leed van eenzaamheid en moedeloosheid bij alle generaties.
Jezus geeft voor en uit compassie zijn leven. Zijn passie is de uiterste consequentie en samenvatting van zijn leven in goedheid en mededogen. Daarom wagen we het om de vrijdag van zijn sterven toch ‘goed’ te noemen.
Compassie is onverplicht, een vorm van genade!
Jan Groot
Deze bijdrage is de bewerking van een deel van mijn inleiding in het boek van ons preekteam: Zijn leven gegeven. Dominicaanse preken. Veertigdagentijd en Pasen’ (Berne 2019), zie onder.
De kruisweg van Albert Servaes in de gang van het klooster van Zwolle.
