wee jonge dominicanen besloten als studieproject YouTube-video’s te maken van dominicaanse gregoriaanse gezangen. Drie maanden later hebben ze al 11.000 abonnees. Wat gebeurt hier?
door Stefan Ansinger o.p.
Een stemvork, een camera en gregoriaanse bladmuziek. Met deze drie instrumenten begon ik samen met medebroeder Alexandre Frezzato het YouTube kanaal OPChant (Orde der Predikers Chant). Na drie maanden heeft het kanaal 11.000 abonnees uit tientallen landen op alle continenten (stand op 30 januari, red.).
Het initiatief ontstond in de studentengemeenschap hier in Fribourg, Zwitserland, waar ik theologie studeer. In ons studentaat worden namelijk maandelijks gregoriaanse lessen georganiseerd. Een medebroeder wilde graag ons dominicaanse repertoire via YouTube bestuderen, maar vond maar weinig materiaal.
Toen staken broeder Alexandre en ik de koppen bij elkaar en maakten we een eerste opname tijdens een weekend in Chalais, vlakbij La Grande Chartreuse. We hadden daar een uitwisseling met het Franse studentaat.
Hier namen we het Te Deum op. Dat is een gregoriaanse lofzang uit de 5e eeuw, dat in de dominicaanse traditie een eigen toonzetting kent. We zingen het in de liturgie nog steeds op feestdagen, hoogfeesten en zondagen. Direct daarna monteerden we de video en zetten het na thuiskomst in Fribourg op YouTube.
Dat leverde direct al veel positieve reacties op, zowel van binnen als van buiten de Orde. Daardoor aangemoedigd gingen we meer oefenen en opnemen. Al snel besloten we om naar Estavayer te gaan, om opnamen te maken bij de monialen in hun 12e eeuwse kerk. We namen daar alle O-Antifonen op en de officia (het dominicaanse woord voor introitus) van de zondagen van de advent.
Ik herinner me nog goed hoe adembenemend mooi die eerste opnames waren toen ik ze voor het eerst beluisterde. Het is echt zo dat de kerk zingt, en wij zingen mee. We ontvangen de akoestiek van de eeuwen en we kunnen daar met onze kleine stemmen gezangen inzetten waarvoor de romaanse kerk gebouwd was.
In de advent publiceerden we deze video’s en toen stroomden de abonnees binnen. Vooral na een artikel van de Amerikaanse website lifesitenews liep de teller van het YouTubekanaal op naar meer dan 2000 abonnees. Na dit artikel gingen ook andere sites over ons schrijven.
De kerk zingt en wij zingen mee.
Zo groeide onze overtuiging dat dit kanaal iets te bieden heeft wat nog niet bestaat. We besloten om wekelijks, rekening houdend met het liturgisch jaar, minimaal één video te publiceren met een link naar de bladmuziek, opdat iedereen met ons mee kan lezen en oefenen.
Tijdens de advent oefenden we meerdere keren per week voor de opnames met kerst. Aangezien dit voor de kerst moest gebeuren en het druk was met tentamens, was alleen de laatste vrijdag voor kerst een mogelijkheid voor de opnamen.
Die vrijdagavond (of zal ik zeggen nacht) hebben we in de pikdonkere kerk van Estavayer de opnamen gemaakt van het officium van Kerstmis: Dominus Dixit, Lux Fulgebit en vele andere stukken. We zijn tot twaalf uur ’s nachts bezig geweest.
Het magische moment van het Dominus dixit kan ik me nog goed herinneren. Het vergt veel oefening en concentratie om als één stem te zingen in het gregoriaans. Maar dit lukte meerdere malen gedurende deze opnamen. De tekst van dit gregoriaans is ook zo mooi:
Dominus dixit ad me: Filius meus es tu, ego hodie genui te. (De Heer zegt tot mij, gij zijt mijn zoon, heden heb ik u verwekt).
Het zijn de woorden die God de Vader spreekt tot zijn eeuwige Zoon wanneer hij tot de wereld komt door de incarnatie. Het vleesgeworden woord dat niets verliest van zijn godheid. Onbeschrijfelijk mooi.
Eenmaal terug in Fribourg sliep ik vier uur omdat mijn trein de volgende dag weer vroeg naar Nederland ging. In de ICE trein – ik droeg zoals meestal mijn habijt – monteerde ik al het gregoriaans (wat zou mijn buurvrouw gedacht hebben?).
Arabische versie van Aleteia.
’s Avonds heb ik het geüpload naar YouTube. Opnieuw volgde een stortvloed van media-aandacht, zoals een artikel van de internationale katholieke website Aleteia in het Frans, Engels, Portugees (inmiddels ook in het Arabisch), maar het was ook een onderwerp voor lokale kranten in Fribourg en zelfs het officiële Franstalige seculiere Zwitserse radiokanaal. Ook werd het veel gedeeld op sociale media.
Gedurende mijn tijd in Nederland was ik bijna dagelijks bezig met mediacontact en interviews over dit project. Maar ook tijdens mijn bezoeken aan verschillende conventen (zowel in Nederland als in het buitenland) hoorde ik van vele broeders en zusters dat zij het een prachtig project vinden.
In ons convent in Voorschoten zong ik met een zuster van in de tachtig in de gang van het klooster het officium van de dagmis van Kerst (Puer Natus). Daaruit blijkt wel dat de muziek van het gregoriaans doordringt tot in het diepste van de ziel en dat zij, eenmaal gezongen of bestudeerd, deel wordt en blijft van ons leven.
Ik merk zelf dat ik continu gregoriaanse melodieën in mijn hoofd heb (en soms ongewild tijdens de afwas in het klooster inzet). Daarnaast verandert het ook de manier waarop ik mijn andere officies in het Frans en Nederlands zing. Het verandert mijn lichaamshouding en ademhaling ja, ik zing werkelijk anders met heel mijn persoon.
In deze tijd groeide het kanaal tot drie- en vierduizend en later in het jaar (op 25 januari) schoot het door tot tienduizend abonnees. Op die dag had br. Alexandre een interview met Radio Vaticana.
Het project trekt niet alleen dominicanen of christenen aan.
Het mooie van het kanaal is denk ik dat het op een eenvoudige manier (camera, microfoon, statiefje, wat bladmuziek en een leuke stem) een traditie van de Orde presenteert. Op ongedwongen wijze proberen we een mooie opname te maken van gezongen teksten die deel zijn van onze christelijke openbaring. De meeste gregoriaanse teksten komen namelijk letterlijk uit de Heilige Schrift en het is het gregoriaans dat deze teksten volgt en niet andersom.
Het gregoriaans belichaamt op perfecte wijze wat onze constituties verstaan onder een plechtige (solemniter) en sobere (sobrieter) liturgie. Solemniter in haar oorspronkelijk betekenis uit de Romeinse tijd gaat niet over het afzien van barokke engeltjes en wierook, maar is een juridisch begrip. Dat betekent dat men doet wat de kerk doet.
Wij zingen dus de teksten die door de eeuwen heen (en nog steeds) als passend voor de liturgie voorgeschreven worden. Het sobere karakter zit hem in de soberheid van het dominicaans gregoriaans an sich (ook al kent het ook soms rijke ornamenten, bijvoorbeeld voor Magnificat-antifonen of bij het Alma Redemptoris. Het is bijvoorbeeld radicaal anders dan de polyfonische barokke muziek die we in sommige conventen van onze Orde vinden.
Het bijzondere is dat dit project niet alleen dominicanen of christenen aantrekt. Ja, het is waar, er zijn dominicanen die het al gebruiken in parochies om gregoriaans te zingen of om zelf het gregoriaans te bestuderen en dat blijft ook het eerste doel van het project. Maar daarnaast, en misschien is dit nog wel belangrijker, is het een manier om met schoonheid op een ongedwongen wijze mensen iets mee te geven van de Blijde Boodschap.
Ik weet dat er velen zijn die luisteren omdat ze het mooie muziek vinden en de kerken ook bijzonder mooi vinden – en dit zijn goede redenen. Ik ben ervan overtuigd dat wanneer wij met een oprecht hart en met toewijding deze teksten uit onze traditie blijven zingen, deze schoonheid mensen naar God kan brengen.
Het dwingt ons om op onze eigen traditie te reflecteren en deze te verinnerlijken.
We krijgen al reacties van mensen over de hele wereld die geraakt zijn door de video’s. Niet omdat wij zingen, maar omdat we proberen ons dienstbaar op te stellen in een grotere levendige traditie, waar wij alleen maar bij hoeven aan te sluiten.
Daarmee bevinden we ons geheel op de lijn van het Tweede Vaticaanse Concilie, dat in haar eerste document over de liturgie nogmaals benadrukt dat het gregoriaans de voorkeurspositie in de liturgie toekomt (Sacrosanctum Concilium 116).
Het is een vreugde voor ons om elke keer weer nieuwe gregoriaanse stukken te ontdekken en te ontcijferen. Het dwingt ons om op onze eigen traditie te reflecteren en deze meer en meer te verinnerlijken in onze harten.
Stefan Ansinger o.p. en Alexandre Frezzato o.p.
Op een meer persoonlijk niveau is dit het eerste apostolaat dat ik samen met een medebroeder onderneem. We steken er veel tijd in en de samenwerking is uitstekend. Het is ongelofelijk bijzonder en een waar voorrecht om samen ons gregoriaans te ontdekken en te delen met de wereld.
Vaak staan we versteld van de kwaliteit en het gebed dat zo kernachtig in het gregoriaans weergegeven kan worden. Daarom vindt het gregoriaans ook haar uiteindelijke plek in de liturgie. Zij is de gezongen liturgie bij uitstek. Door de kracht en verspreiding van dit videokanaal besteden we er ook meer aandacht aan in onze eigen gemeenschap.
De kans is groot dat het een officieel apostolaat wordt voor ons.
Het project is onverwachts zo groot geworden en krijgt zoveel positieve reacties dat de kans groot is dat het een officieel apostolaat wordt voor ons. Het staat in ieder geval vast dat wij doorgaan met het publiceren van minimaal een video per week en in sterke tijden (zoals de vastentijd en Pasen) vaak meer dan een video per week.
We hopen op deze manier de schoonheid van deze dominicaanse gregoriaanse gezangen met liefde en toewijding aan de wereld kenbaar te maken, opdat de bron van alle schoonheid de harten van de luisteraars mag bewegen naar Hem toe.
Stefan Ansinger o.p.
Eerder verscheen: Dominicaans Gregoriaans via YouTube
