De vele gezichten van het kwaad - lezingen

Het kwaad heeft zich in de geschiedenis van de mensheid in vele vormen voorgedaan. Enerzijds zijn er de verschijningsvormen van het kwaad die verband houden met de eindigheid en kwetsbaarheid van de mens. Anderzijds zijn er de vormen van het kwaad die mensen elkaar aandoen.

Het kwaad blijkt een weerbarstig thema te zijn, waarbij vele vragen in het vizier komen zoals: wat is de oorsprong van het kwaad? Hoe diep is het kwaad geworteld in de mens? Hoe kan het kwaad zich verspreiden in een samenleving en hoe kan het individu zich daartegen weren? Is de mens zelf verantwoordelijk voor het kwaad en/of overkomt het hem of haar?

Vanuit vier verschillende perspectieven zal een licht worden geworpen op het kwaad: het perspectief van de mythe, de schilderkunst, de literatuur en tenslotte de filosofie. Daarbij zullen verschillende auteurs en denkers aan het woord komen naast mensen uit de praktijk.

Mythen van het kwaad

Datum: 7 november 2019, 19.30 uur
Spreker: drs. Philip Verdult, oud-docent faculteit wijsbegeerte aan de Radboud Universiteit.

In de oerverhalen van bijna alle volken en culturen speelt de worsteling met het kwaad een prominente rol. Kwaad dat mensen elkaar aandoen, strijd van goden en demonen onderling, opstand tegen goden, straf van goden, natuurgeweld, rampen, epidemieën.
In die mythen klinkt vaak al een eerste vorm van reflectie door. In latere tijden wordt die dan verfijnd en verder uitgediept: filosofisch, theologisch, cultuurhistorisch, enzovoort.

Met het bijbelse zondevalverhaal als focus wil deze lezing licht werpen op enkele belangrijke hoofdlijnen van het mythische denken en spreken over het kwaad.

Gezichten van het kwaad verbeeld

Datum: 14 november 2019, 19.30 uur
Spreker: Marco Luijk, geestelijk verzorger Pompekliniek.

Een paar jaar geleden nam geestelijk verzorger bij de Pompekliniek Marco Luijk het initiatief om een niet- juridische en niet-psychiatrische blik op ingeslotenen mogelijk te maken, namelijk die van een kunstenaar. Als gevolg daarvan verscheen in 2016 het boek Bewaakte ogenblikken. Portretten van longstay tbs-ers van de schilder Henk Hage. In het boek staat een serie portretten waarvoor tbs-ers model hebben gestaan.
Ter bescherming van de slachtoffers van deze patiënten en vanwege hun eigen privacy moest hun gezicht onherkenbaar blijven. Het boek is als volgt ingeleid door de schrijver Willem Jan Otten: ‘De paradox van longstayers is dat ze uitentreuren gekend worden – hun doopceel is genadeloos geweest, van hun misdaad is vaak alles tot op de seconde bekend, ze zijn door deskundigen veelal onhandelbaar verklaard, ze staan elk uur van de dag onder toezicht. Maar gezien worden ze niet.’ Marco Luijk voert ons mee.

Het thema van het kwaad bij Dostojevski

Datum: 21 november 2019, 19.30 uur
Spreker: prof. dr. Wil van den Bercken, emeritus hoogleraar Russisch christendom aan de Radboud Universiteit.

Dostojevski behandelt thema’s als goed en kwaad niet vanuit religieus standpunt maar vanuit een antropologisch perspectief. Goed en kwaad zijn verwerkt in de daden en gedachten van zijn romanpersonages.
Dostojevski verklaart het kwaad enerzijds als gevolg van de menselijke vrijheid, anderzijds als gevolg van sociale of psychische omstandigheden. Hij heeft dit pregnant uitgedrukt in de stelling: ‘Iedereen is schuldig voor alles en allen’. Dit gaat in tegen de optimistische mensvisie die in Dostojevski’s tijd in ideologieën opkwam en die ook thans in het humanisme leeft. Een andere bekende uitspraak in de romans is: ‘Als God niet bestaat is alles geoorloofd’. In deze stelling heeft Dostojevski zich echter vergist, zoals de spreker zal trachten duidelijk te maken.

De banaliteit van het kwaad bij Hannah Arendt

Datum: 28 november 2019, 19.30 uur
Spreker: dr. Paul Juffermans, docent filosofie Hoger Onderwijs Voor Ouderen.

De uitdrukking de banaliteit van het kwaad werd door de filosoof Hannah Arendt voor het eerst gebruikt in 1961 in haar verslag van het proces tegen Adolf Eichmann, een van de belangrijkste organisatoren van de Holocaust. Sindsdien is dit een gevleugelde uitspraak geworden bij de bespreking van allerlei vormen van kwaad. Maar wat bedoelde Hannah Arendt eigenlijk met deze uitdrukking? We zullen niet alleen bij haar boek over Eichmann, maar ook bij haar andere werken te rade gaan om een antwoord te zoeken op deze vraag. Op deze wijze hopen we ook tot enige verheldering te komen met betrekking tot het nog altijd duistere onderwerp van het kwaad.

Algemene informatie

– De lezingen worden op donderdag gehouden in de zijkapel van de Dominicuskerk te Nijmegen, uitsluitend bereikbaar via de hoofdingang aan het kerkplein, Prof. Molkenboerstraat 5.
– De lezingen beginnen om 19.30 uur; na een koffiepauze rond 20.30 uur is er tot 21.30 uur gelegenheid om vragen te stellen en opmerkingen te maken. De lezingen zijn ook afzonderlijk te volgen.

– De entree bedraagt 7 euro.
– Uw vriendenbijdrage stellen we op prijs op bankrekening NL44 INGB 0000 1456 01 t.n.v. Albertinumgenootschap Nijmegen (ANBI).

Albertinumgenootschap

Voorzitter: Dr. Paul Juffermans
Website: www.albertinumgenootschap.nl Mail: info@albertinumgenootschap.nl

Folders en informatie

Fons Fisscher, Kloosterstraat 1A 6581 XW Malden, 024-3581963 e-mail: a.fisscher@xs4all.nl
Ans Metz, Jan Brinkhoffplantsoen 33, 6543 KA Nijmegen, 024-3228285 e-mail: AHMMetz1941@kpnmail.nl