e Argentijnse paus Franciscus maakt zich druk over Europa, maar doet dat, anders dan zijn voorgangers, vanuit de marges. Eigenlijk is dat precies waar de kerk hoort te zijn, vindt dominicaan Richard Steenvoorde.
Fragment van een recente lezing van Richard Steenvoorde o.p. (Foto Ramon Mangold)
De grote crisis in Europa is volgens de paus veroorzaakt doordat een generatie ervoor gekozen heeft het kosmopolitische Europese ideaal te leven, maar de culturele en historische grondslagen van dit ideaal niet door te willen geven aan de jongere generaties. Hierdoor zijn jonge mensen persoonlijk en maatschappelijk ontworteld geraakt, onmondig. Hun toekomst wordt bovendien verkwanseld omwille van een comfortabel leven nu.
Dat de paus hiermee de spijker op de kop slaat, kan worden geïllustreerd door een speech van het ‘klimaatmeisje’, de Zweedse scholiere Greta Thunberg die vorig jaar op de klimaattop in Kattowice haar toehoorders toebeet dat zij dan wel zeggen dat ze meer van hun kinderen houden dan wie dan ook, maar toch de toekomst van hun kinderen voor hun ogen weg nemen. Zij bracht in Europa duizenden jongeren op de been.
Op 16 april jongstleden vond er in Rome een ontmoeting plaats tussen Greta en de paus waarbij hij haar van harte steunde in haar strijd tegen klimaatverandering.
Paus Franciscus en Greta Thunberg
Voor de ‘founding fathers van Europa’ (Schuman, Monnet, De Gasperi) ging het Europees project nooit om het creëren van zoveel mogelijk regeltjes en bureaucratie, maar om een manier van vreedzaam samenleven en gedeelde welvaart, welzijn, en geluk. Centraal stond het idee dat de menselijke identiteit altijd gevormd wordt in relatie met andere mensen, met daarbij een zekere openheid voor een transcendente dimensie in het leven van waaruit het eigen bestaan en dat van anderen bezien kon worden.
Dat idee lijkt ver weg in een samenleving waar mensen vooral voor zichzelf verantwoordelijk lijken te zijn, en vooral jonge mensen het idee hebben dat zij zichzelf als merk in de digitale etalage moeten zetten waarbij digitale ‘likes’ belangrijker lijken te zijn geworden dan daadwerkelijke intermenselijke contacten. Ook in de (Europese) politiek lijkt het besef dat het om echte mensen gaat vaak te verdwijnen onder een berg aan instellingen en statistieken.
Paus Franciscus ziet in deze multi-polariteit van het Europees project eerder een kracht dan een bedreiging.
Paus Franciscus vindt dat christenen een bijdrage te leveren hebben in de herontdekking van wat echt gemeenschapsleven is, namelijk een manier van leven die open staat voor anderen, probeert te leven met verschillen, mensen aanmoedigt hun talenten te ontplooien en open staat voor nieuw leven, innovatie en cultuur.
In 1994 schreef de Italiaanse auteur Umberto Eco (1932-2016) dat de kracht van de Europese cultuur ligt in het vermogen om te gaan met pluriformiteit die iedere keer vraagt om vertalingen over en weer.
Ook paus Franciscus ziet in deze multi-polariteit van het Europees project eerder een kracht dan een bedreiging. Culturele eigenheden en verschillen zijn geen bedreiging, maar mogen er zijn in de Europese publieke ruimte. De rol van de kerk hier is ook niet die van een scheidsrechter, maar eerder die van een gemeenschap die een permanente uitnodiging doet aan de samenleving om de horizontale tijdelijkheid van de menselijke contacten vanuit een ander perspectief te bezien.
*
Dit is een fragment uit de lezing die dominicaan Richard Steenvoorde hield op 14 mei voor de Lambertus Academie in Hengelo (Overijssel). Lees hier de hele tekst.
Eerder verscheen dit artikel over magister Bruno Cadoré en Europa, inclusief een dominicaans gebed.
