et is een van de meest bijzondere kerken van Nederland: de Cenakelkerk van de Heilig Landstichting. Prof. Herwi Rikhof schreef er een boek over, dat Stefan Mangnus o.p. enthousiast las. Een boeksignalement.
Het is een kerk die meer oosters dan Nederlands aandoet, en die van binnen helemaal beschilderd is met nieuwtestamentische scènes van na Pasen. Geen wonder dat museum Catharijneconvent deze kerk uitkoos als een van de kerken voor het project Het grootste museum van Nederland.
Over deze kerk schreef Herwi Rikhof, emeritus hoogleraar systematische theologie en als pastor verbonden aan de Cenakelkerk, het boek Een schatkamer voor pelgrims. De prachtige foto’s laten de geschilderde verhalen in deze kerk op hun mooist zien, en Rikhof beschrijft ze.
Maar het boek is meer dan een iconografische beschrijving van een kerkgebouw: de schilderingen zijn voor Rikhof aanleiding om na te denken over de verhalen die in deze kerk afgebeeld zijn. Omdat de schilderingen vooral gaan over de leerlingen van Jezus en het begin van de kerk noemt Rikhof de Cenakelkerk ‘een kerk over de kerk’.
Aan de hand van de afbeeldingen en de Bijbelse verhalen die daarop zijn afgebeeld schrijft Rikhof over de kerk en over wat het betekent om bij die kerk te horen: Over Maria Magdalena en je omkeren, over Petrus en Paulus en over grenzen durven gaan, over Barnabas en verbindingen maken, over Stefanus en staan voor je geloof, over de vroege kerkgemeenschap met haar conflicten en haar concilie als model om vandaag kerk te zijn.
Rode draad door het boek vormt een beeld dat (toen nog) kardinaal Jorge Maria Bergoglio, de huidige paus Franciscus, gebruikte in een toespraak voor het conclaaf waarin hij tot paus gekozen werd. In die toespraak noemde hij de kerk ‘het mysterie van de maan’: ze heeft zelf geen licht, is zelf geen licht, maar ontvangt en weerspiegelt het licht van Christus, de zon.
Dit patristische beeld gebruikte Bergoglio om te waarschuwen voor een kerk die slechts op zichzelf gericht is, en vergeet dat ze er niet is voor zichzelf, maar om het licht van Christus zichtbaar te maken.
Het laat zien hoe gewone mensen de maan zijn in wie het licht van Christus zichtbaar wordt.
Rikhof betoogt dat de Bijbelse verhalen die in de Cenakelkerk zijn afgebeeld laten zien hoe dat ‘mysterie van de maan’ werkelijkheid wordt in het leven van gewone mensen, hoe zij de maan zijn in wie het licht van Christus zichtbaar wordt. Zo wordt het kerkgebouw een schatkamer van verhalen voor mensen die onderweg zijn in hun geloof.
De titel van het boek, een schatkamer voor pelgrims, slaat op de Cenakelkerk, maar kan wat mij betreft ook op het boek zelf slaan. Rikhof slaagt erin om in zijn interpretaties van de Bijbelse verhalen die hij bespreekt theologische diepgang toegankelijk te presenteren: hier is een scherpzinnig theoloog aan het woord die zijn leven lang gepreekt heeft en pastoraal fijngevoelig is. Wie inspiratie zoekt op zijn of haar eigen gelovige pelgrimstocht of na wil denken over wat het betekent om kerk te zijn, heeft met dit boek een schat in handen.
Stefan Mangnus O.P.
Herwi Rikhof, Een schatkamer voor pelgrims, De Cenakelkerk van de Heilig Landstichting, Valkhofpers 2018. Klik hier voor info.
