ichael-Dominique Magielse, journalist en dominicaan, gaf op 15 februari een kloostercollege in Zwolle met bovenstaande titel. 'Het gaat er niet om wie wij zelf willen zijn, maar om wie wij zijn in de ogen van degene die ons geschapen heeft.’
In tijden van nepnieuws komt de waarheid steeds verder onder druk te staan. De laatste Amerikaanse presidentsverkiezingen of de Britse Brexit-campagne hebben duidelijk gemaakt welke proporties dat kan aannemen.
Ook met de komende gemeenteraadsverkiezingen zullen politieke partijen niet schuwen de stem van de kiezer te winnen met misleidende informatie. Wat wij ooit collectief als waarheid zagen, is verworden tot een verdienmodel waarin individuen hun eigen waarheid creëren.
Michael-Dominique Magielse o.p.
We leven in een Post-Truth-Society waarin objectieve feiten die onze mening en ideeën vormden, hebben plaatsgemaakt voor persoonlijke overtuigingen en emoties. Die delen we massaal via internet en sociale media.
Dat vinden we belangrijk, want als postmoderne wereldburgers willen we iedereen via sociale media als Facebook deelgenoot maken van wie we zijn, het draagt bij aan onze zelfrealisatie als individu.
Het vormt onze identiteit, en we zoeken bevestiging van die identiteit door likes en reacties op onze Facebook en Instagram-profielen. Zo krijgen we erkenning voor wie we zijn.
Onze identiteit is niet meer dan een constructie van ons eigen digitale gedrag.
Online mediaplatforms als Facebook en Google houden het internet gedrag van mensen nauwlettend in de gaten en hebben haarscherp in beeld wat onze voorkeuren en interesses zijn. Zij schotelen ons vervolgens informatie voor die zij afstemmen op wij al eerder te zien kregen of opzochten, met als enig doel: geld verdienen.
Andere voorkeuren, meningen of invalshoeken houden ze met filters en algoritmes voor ons verborgen. Zo bepalen Facebook en Google steeds meer wat wij van de werkelijkheid te zien krijgen.
Waar het op neerkomt is dat onze identiteit en de werkelijkheid waarin die identiteit gestalte krijgt, niet meer is dan een constructie van ons eigen digitale gedrag.
Maar kun je hier werkelijk spreken van identiteit? In het streven naar autonomie of zelfbeschikking lijken we voorbij te gaan aan het feit dat individuen, hoe autonoom ze ook willen zijn, altijd deel uitmaken van een groter geheel; familie, werkverbanden, vriendenclub, een samenleving.
Collectieve verworvenheden als waarden en normen die men vanuit die verbanden meekrijgt, zijn medebepalend voor iemands identiteit. Grote tradities als het christendom hebben daaraan bijgedragen.
De paradox is nu dat de postmoderne mens in zijn streven autonoom te willen zijn en vrij van een collectieve identiteit, nu onderhevig is aan de macht van digitale mediagiganten die hen vasthouden in gesloten online gemeenschappen, een bubble.
Het zijn gemeenschappen waarin tegengestelde meningen of andere interesses ontbreken en waarin men wordt bevestigd in zijn of haar eigen gelijk, ieder zijn eigen waarheid lijkt het credo.
Het fenomeen nepnieuws speelt hier op in en bevestigt mensen met misleidende informatie vaak in hun eigen waarheid. Zolang mensen niet zelf proberen uit hun echokamer te komen is er een reëel gevaar dat zij ten prooi vallen aan manipulatie en ligt machtsmisbruik op de loer.
In zijn wil naar zelfrealisatie en het creëren van een eigen identiteit streeft de postmoderne mens de waarheid voorbij, die niet meer dan een perspectief is geworden op iets dat door anderen als waarheid wordt voorgehouden.
In het licht van het christendom, of concreter nog, in de persoon van Jezus Christus zelf, zien we een mens voor wie waarheid te maken had met het vormgeven van het concrete leven van alle dag. Zijn betrokkenheid op mensen, en dan met name de mensen aan de rand van de samenleving, deed hen voelen erbij te horen, er werkelijk toe te doen, hun een identiteit te geven.
Het gaat er niet om wie wij zelf willen zijn, maar uiteindelijk om wie wij zijn in de ogen van degene die ons geschapen heeft, God. Dat zijn mensen die betrokken zijn op anderen in een gemeenschap waarvan ze deel uitmaken.
Het is die bewogenheid die christenen mede hun identiteit geeft. Wie wij ten diepste zijn is geen eigen constructie, noch die van commerciële bedrijven als Google en Facebook, maar een creatie van hem die ons gemaakt heeft.
De muziek bij dit kloostercollege kwam van Iris Penning. Zij was eerder te gast bij Songs for Mary.
