r zijn drie reacties op het opkomende populisme mogelijk, schrijft dominicaan Richard Steenvoorde vandaag in Trouw: 'Niets doen, de inquisitie er op afsturen, of leren luisteren. Op grond van 800 jaar geschiedenis durf ik te stellen dat de laatste optie de beste is’.
Misschien klopt het dat er te veel mensen zijn wier stem niet gehoord wordt of belachelijk gemaakt. Journalisten, opiniemakers en politici, buitelen dezer dagen over elkaar om te zeggen dat ze beter zullen luisteren. Dat deden ze na de Brexit ook.
Vervolgens komen de goede voornemens: &We moeten meer het land in’ of &We moeten het de mensen nog een keer uitleggen’ of &We moeten mensen meer inspraak geven’. Allemaal beleidsmatige, instrumentele en vooral afstandelijke oplossingen die snel weer terug de bureaula ingaan: te duur, te veel werk, geen budget.
Bovendien slaan ze de plank mis. En wel op drie manieren.
Ten eerste wordt er nog steeds gedacht vanuit een &wij’-&zij’ houding: wij bedoelen het goed, zij hebben het mis (en dat moeten we misschien beter begrijpen). Er wordt niet nagedacht of stemmers op populisten misschien goede redenen kunnen hebben om te protesteren.
Ten tweede gaat het niet eens zozeer over Trump of de Brexit, maar over diepere vragen en angsten. Is daar in onze rationele consumptiemaatschappij plaats voor?
Ten derde, &zij’ wonen niet ver weg, maar waarschijnlijk naast je. Dat weet je niet, want in onze moderne mediacultuur komen we vooral mensen en meningen tegen die net zo zijn als jij. Zoals reclame op maat gemaakt wordt, worden ook virtuele contacten op maat gemaakt.
De mobiele technologie maakt ons ongeduldig. Het schermpje waarop je gelijkgestemden tegenkomt lijkt belangrijker dan de straat waarin je echte mensen tegenkomt. Virtueel contact is anders dan elkaar in de ogen kijken. Het maakt schelden makkelijk en tederheid moeilijk.
Ik ben broeder in een kloosterorde die al 800 jaar lang gericht is op dialoog in wereld en kerk, over wat echt belangrijk en waar is. Soms gaat dat goed, soms gaat dat mis. In ieder geval weten dominicanen uit eigen ervaring dat veroordelen, belachelijk maken en de inquisitie erop afsturen niet werken.
Onze stichter Dominicus begon 800 jaar geleden in Frankrijk, in een gebied waar veel onvrede was. Er was terechte kritiek op de maatschappelijke, politieke en religieuze verhoudingen.
door Richard Steenvoorde o.p.
Hij begon met door het gebied reizen en met mensen praten, en vooral naar hen luisteren. Op straat, aan huis en in de kroeg. Daarna is hij midden in het gebied gaan wonen en werken. De &ander’ was voor hem geen vreemdeling meer.
Wie schrikt van populisme doet er misschien goed aan om geen goede voornemens meer te maken. Technocratische oplossingen – meer onderzoek, peilen, uitleggen (met marketeers als de inquisitie van nu) – werken niet.
Het protest, de onmacht en het verlangen gehoord te worden zijn niet ergens &daar’. Het is niet abstract. Het is hier. Het gaat om echte mensen, waarschijnlijk direct naast je eigen voordeur. Begin eerst daar maar eens: mobieltje uit, koffie erbij en luisteren naar wat een ander ons te zeggen heeft.
