uderen gaan minder snel naar verpleeg- en verzorgingshuizen, maar kunnen ze ook langer thuis blijven in hun kerk? Dorry de Beijer, lekendominicaan en geestelijk verzorger, las een boek over geestelijke zorg aan dementerenden van een geloofsgemeenschap. Een aanbeveling.
De gevolgen van het ingrijpende overheidsbeleid ten aanzien van de zorg worden steeds meer zichtbaar, ook voor mensen met dementie. Tot voor kort woonde een dementerende gemiddeld 7,5 jaar thuis. Dat is nu veel langer aan het worden. Bij de meeste zorginstellingen is de wachtlijst inmiddels verdwenen.
In de Nijmeegse wijk Hazenkamp- St Anna is daarom in september jl een project gestart om deze wijk dementievriendelijk te maken. Wat dat precies inhoudt zal gaandeweg duidelijk worden, maar dat het nodig is blijkt uit de prognoses. Woonden er in 2013 ca 2.200 mensen met dementie in Nijmegen, in 2020 zullen dat er ca 2.500 zijn en in 2030 ca 3.200. Een stijging dus met 45%! Van hen woont tegen die tijd slechts 30% in een instelling en 70% thuis. En van die laatste groep woont 40% alleen, met of zonder netwerk van mantelzorgers.
Het project in Hazenkamp-St Anna word gedragen door maatschappelijke organisaties en de gemeente Nijmegen, zo lees ik in de informatie op internet. Kerken worden niet vermeld. Waarom weet ik niet, maar toch is dat jammer. Want in de kerk is de vergrijzing al veel langer gaande dan in de samenleving. Verhuisden parochianen en gemeenteleden tot voor kort naar een woonzorgcentrum of verpleeghuis, en kerkten daar indien mogelijk, nu blijven zij langer thuis. Blijven zij ook langer thuis in hun eigen lokale kerk? En wat is daar voor nodig?
Annemarie Roding-Schilt is zowel predikante in een gemeente als geestelijk verzorger in een zorginstelling. Bij uitstek iemand die een brugfunctie kan vervullen. En dat doet ze ook, in haar boekje De dementie-vriendelijke kerk, op een toegankelijke en inspirerende manier.
Zij signaleert veel verlegenheid en ongemak in de omgang met dementerende kerkgangers. Er is twijfel aan het nut van pastoraal bezoek, want “hij of zij krijgt er toch niets van mee”. Of men is bang dat een dementerende de kerkdienst zal verstoren. Er is ook nog te weinig oog voor de mantelzorgers, die vaak, maar niet altijd, ook parochiaan of gemeentelid zijn. En verlegenheid en ongemak leiden snel tot zwijgen en mijden.
Wat ik daar nog aan toe wil voegen is de toenemende schaalvergroting in de kerken. Het vertrouwde kerkgebouw gaat dicht en pastorale teams moeten een steeds groter gebied bedienen. De meeste kerkvrijwilligers zijn zelf ook niet de jongste meer. Juist kwetsbare ouderen blijven op zondag thuis. Gelukkig is er de kerkdienst op tv. Maar ze missen de sociale en spirituele steun van een levende gemeenschap, het gevoel erbij te blijven horen. We geloven dat God niemand afschrijft. Maar hoe kunnen we dat geloof voor waar blijven houden, tenzij door onze naasten?
De vraag naar goede geestelijke zorg voor dementerende leden van de eigen geloofsgemeenschap is dus urgent. Lokale kerk- en kloostergemeenschappen zijn een van de weinige plekken waar mensen met dementie zich nog lange tijd thuis kunnen voelen.
Auteur ds. Annemarie Roding-Schilt
Zeker de ouderen, die geloof en kerkgang &met de paplepel’ ingegoten hebben gekregen. De liederen, gebeden, rituelen en sfeer zijn in de diepste lagen van het geheugen verankerd. Ze kunnen vertrouwen -en dus geloof- geven in een wereld die steeds chaotischer wordt.
Mits… ze aan dementerenden worden aangereikt, er op deze dieptelaag op de deur van het geheugen wordt geklopt. In een (zondagse) kerkdienst of pastoraal contact, in een regelmatige aparte viering of ontmoetingsgroep, in de persoonlijke begroeting bij de ingang, onder de koffie, of waar dan ook.
Annemarie Roding geeft in haar boek een groot aantal handreikingen en voorbeelden. Ze gaat er terecht van uit dat er veel meer mogelijk is dan je op het eerste gezicht denkt. &Omdat mensen die dement zijn gewoon mensen zijn, die kunnen ontvangen, en zeker ook kunnen delen.’ Ze begint haar boek met basiskennis over dementie en daaruit volgende omgangstips.
Daarna gaat ze uitvoerig in op mogelijke struikelblokken in het pastorale contact. Bijv. het tweesporengesprek, waarbij het niet om de inhoud gaat, maar om het gehoord en gezien worden. Dat vraagt onverdeelde aandacht: pastoraat op het scherpst van de snede!
Wat ook in mijn eigen ervaring echt werkt èn helpt, is samen zingen en bidden. Theologisch of muzikaal niet perfect, maar wel uit het hart. Ook staat er een opzet in dit boek voor een viering speciaal voor deze doelgroep.
Voor mensen met dementie zijn zintuigen veel belangrijker dan woorden. Dat heeft gevolgen voor de liturgie. Een preek die de Blijde Boodschap met veel omhaal van woorden overdraagt komt niet binnen. Maar een aandachtige sfeer waarin diezelfde Boodschap voelbaar tot leven komt, wel. Een koor dat graag nieuwe liederen zingt zal ook de oude weer van stal moeten halen, ook als die 'achterhaald’ zijn.
Een voorbeeld van diaconie is het aanbieden van respijtzorg, die de mantelzorger een paar uur voor zichzelf geeft. Liefst door dezelfde vrijwilliger, zodat er een band opgebouwd kan worden. Een band van gedeelde afhankelijkheid, die ieders wereld ruimer en mooier maakt.
Dorry de Beijer
Dat deze recente publicatie nu al zijn tweede druk beleeft, zegt genoeg. Van harte aanbevolen voor individuele lezing of een workshop of training!
Dorry de Beijer
Geestelijk verzorger De Waalboog en lekendominicaan
*
Annemarie Roding-Schilt, De dementie-vriendelijke Kerk. Geestelijke zorg bieden aan dementerende leden van de geloofsgemeenschap. Uitgeverij Narratio, 2015, 84 pagina’s. €10,-
