p class="article__content__description">Is schuld een moreel probleem? Is een land als Griekenland &slecht’ en moet het boeten? Het antwoord hangt van de theologische visie van de betrokken politici af, betoogt Richard Steenvoorde in het Nederlands Dagblad.
De Britse theoloog Giles Fraser betoogde onlangs dat het grote verschil van inzicht tussen de Grieken en de rest van Europa mogelijk, mede, veroorzaakt wordt door een theologisch verschil van inzicht in de betekenis van de kruisdood en opstanding van Jezus Christus.
Dat lijkt vergezocht, maar toch is zijn idee zo gek nog niet. De Duitse econoom Max Weber wees in de 19e eeuw al op de nauwe banden tussen de protestantse theologie en opkomende markteconomie. In het geval van de Griekse schuldencrisis denken we, net als bij het denken over de kruisdood van Jezus, in termen van schuld en boetedoening.
Het West-Europese protestantse denken vat het lijden en sterven van Jezus samen als een schuldencrisis die door God opgelost moest worden. De mensen hebben gezondigd, daardoor is er een schuld ontstaan, en die moet worden terugbetaald. De terugbetaling moet in verhouding staan tot de uitstaande schuld bij God. Maar de schuld is voor ons, arme zondaars, te hoog om terug te betalen. En daarom kwam Jezus om onze zonden op zich te nemen, onze straf te ondergaan, en door te sterven aan het kruis vereffent hij alle zonden. De balans is hersteld.
Griekse icoon van Jezus als &Pantocrator’, Heer van alles.
De Grieks-orthodoxe theologie denkt er heel anders over. Hier staan tijdens het Paasfeest de zonden niet centraal. Ook menen zij niet dat Jezus aan het kruis voor onze zonden &betaalt’. De nadruk ligt op de verrijzenis van Jezus. Jezus is geen boekhouder die schulden komt vereffenen, maar iemand die ons uit de gevangenis van een onherroepelijke dood bevrijdt.
Voor westerse theologen klinkt dit een beetje als Monopoly-theologie: &Verlaat de gevangenis, zonder te betalen’. De oosterse theologen verwijten het westen een ongezond zwelgen in lijden dat geen aandacht wil hebben voor het feit dat voor God alles mogelijk is.
De Griekse premier Tsipras mag dan een atheïst zijn, toch lijkt zijn denken over de Griekse staatsschuld beïnvloed te worden door de Orthodoxie. Ook nu lijkt hij nog op een onvoorwaardelijke redding te hopen. Bondskanselier Merkel, dochter van een Lutherse dominee, lijkt meer beïnvloed door de westerse traditie dat schulden terug betaald moeten worden, hoeveel bloed en pijn daar ook voor geleden moet worden.
En dan waren er nog die andere stemmen in Europa, waaronder Frankrijk, waar president François Hollande zich opwierp als de grote verzoener tussen Duitsland en Griekenland. Klonk hier misschien nog een restantje rooms-katholieke theologie door? Dat, hoe erg onze zonden dan ook, Gods liefde niemand uitsluit? En dat de menselijke schuld door God uit liefde werd afgelost, en niet uit berekening?
Ik weet niet welke theologische visie de doorslag zal geven op de Europese top aanstaande zondag. Maar ik zal een kaarsje opsteken voor een goede afloop.
*
Mr. Dr. Richard Steenvoorde o.p. is een Nederlandse dominicaan die op dit moment woont en werkt in Oxford, Verenigd Koninkrijk. Dit artikel verscheen in het Nederlands Dagblad
