e middeleeuwse dominicaanse mysticus Eckhart is populair. Zaterdag verscheen een nieuw boek over zijn spiritualiteit. Kenner en medebroeder Leo Oosterveen hield deze korte inleiding op de Meister. 'Je moet er nogal wat voor laten, als je je met hem inlaat.’
Laten, want daar gaat het om. Afleren om het ene moment in dienst van het andere te stellen. Afleren om het ene te doen met het oog op het andere. Afscheid nemen van een louter op efficiëntie gericht leven. Afleren ‘om te’, afzien van pogingen om het leven in zijn grip te krijgen en houden, simpelweg omdat je moet leven ‘zonder waarom’.
Laten, ook wat betreft Godsbeelden. Want ook Godsbeelden proberen God maar in te kapselen en in hun grip te krijgen. En daardoor ontsnapt God ons telkens.
Dit laten, deze ‘gelatenheid’ komen we bij Eckhart overal tegen. Met name zijn preken lijken wel op een enorm afkickcentrum. Een centrum dat niet erg bevorderlijk lijkt voor een maatschappelijke of religieuze carrière. Je staat met lege handen, als je weer buiten komt.
Eckhart is echter ook de denker van de volheid. Maar een volheid die je niet zelf maakt of beschrijven kunt. Eckhart zet je daarbij telkens op het verkeerde been. Op het moment dat je ervan overtuigd bent dat hij een eenheidsdenker is, zie je dat hij bedoelt dat de eenheidsdimensie van totaal andere aard is dan onze dagdagelijkse werkelijkheid. Maar op het moment dat je daarom het dagdagelijkse meent te moeten ontvluchten, trekt Eckhart je er met de haren weer in terug. Het komt erop aan dat je op een andere manier midden in de dagelijkse werkelijkheid staat, dat wil zeggen staande op een grond waar je nog nooit op hebt gestaan.
Eckhart is in. De publicaties vandaag de dag over hem zijn niet meer bij te houden. En nu wordt er alweer een bundel aan hem gewijd! Waarom is hij zo in? Ongetwijfeld vanwege het feit dat hij populair is bij veel spirituele zoekers. Maar het ‘diepste zelf’ waarnaar zij zoeken, wordt door Eckhart nu niet direct bevredigd. De goddelijke zielevonk overstijgt dat diepste zelf radicaal. Eckhart is weerbarstig en levert geen populaire spiritualiteit op bestelling.
Eckhart is populair, ook vanwege de interreligieuze dialoog en het theologische nadenken daarover. Er zijn verschillende posities in dit debat [inclusivisten, exclusivisten, pluralisten]. Eckhart past bij geen van hen en laat zich door geen van hen voor hun karretje spannen. Hij is geen exclusivist, want hij relativeert de christelijke geloofstaal te zeer. Hij is geen inclusivist, immers de christelijke traditie, hoe hoog hij die ook houdt, verbleekt in het licht van de Ene. Ook is hij geen pluralist. Daarvoor gelooft hij te zeer in de verlossende werking van de triniteit in onze ziel, ook al wijst die triniteit uiteindelijk boven zichzelf uit naar de eeuwige en onnoembare Godheid.
Leo Oosterveen o.p.
Is Eckhart dan de terechte kampioen van wie zich inzetten voor een ‘Multiple Religious Belonging’? Ik wil daarover nu geen uitspraak doen. Ik wil wel dit zeggen. Voordat je weet wat meervoudig religieus toebehoren betekent of betekenen kan, moet je weten wat religieus toebehoren überhaupt betekent. Op die vraag geeft Eckhart zeer pregnante antwoorden.
Ik wens daarom het DSTS nog veel Eckhart toe!
*
De spiritualiteit van Meister Eckhart. Een dominicaans mysticus in een multireligieuze samenleving. André van der Braak (red.) Uitgever Parthenon
