oe kan het christendom vandaag de dag floreren? Volgens de Engelse dominicaan Timothy Radcliffe, die 21 november in Tilburg sprak, moeten christenen leren ademen: de aandacht naar binnen en naar buiten brengen, en in, en uit, en zo door.
'Eigenlijk vertelt u steeds hetzelfde verhaal’, zei deze verslaggever na de lezing van de voormalige magister-generaal van de dominicanen. Timothy Radcliffe schoot in de lach én beaamde het: 'We hebben allemaal maar twee of drie munten in onze zak. Dit is een van mijn munten: het gaat uiteindelijk altijd om liefde en vriendschap.’
Renaissance of ondergang
Radcliffe sprak de eerste John Newmanlezing uit, een initiatief van de Universiteit van Tilburg en het VKMO, het verband van katholieke maatschappelijke organisaties. Hij deed dat op de manier die hem als prediker over de hele wereld geliefd maakt: vriendelijk, geestig, beeldend en slim.
Het christendom is in West-Europa op een bijzonder punt: de kerk is in verval en tegelijk is er nog ooit zo breed zoveel belangstelling voor het religieuze geweest, en groeit het gezag van paus Franciscus als geestelijk leider. 'We staan ofwel voor een renaissance, ofwel voor de ondergang van het christendom hier’, zei Radcliffe.
Onszelf vergeten en herinneren
Wil het christendom bloeien, dan moeten wij twee aan elkaar tegengestelde dingen doen: 'Onszelf vergeten, door helemaal op te gaan in de vreugde en het lijden van de wereld. En we moeten ons onszelf herinneren, door ons geloof te beleven en met elkaar te delen.’
Als we dat allebei doen, is dat als ademen, vertelde Radcliffe. Uitademen is de kerk uitgaan, die 'obsessie met het interne gedoe’ loslaten. 'Paus Franciscus laat het zien: ga naar de periferie, zowel de letterlijke als de existentiële randen van het leven. Daar moeten wij zijn, bij de armen maar ook bij de kunstenaars, op de plekken waar creativiteit stroomt.’
Oude bazige mannen
Volgens Radcliffe is dat niet relativistisch, zoals wel gedacht wordt. 'Het christendom is, net als het Jodendom trouwens, in haar hele geschiedenis voortdurend gevoed door de gaven van buiten. En als wij geloven dat Christus voor alle mensen kwam, dan kunnen alle mensen ons bij Hem brengen, of ze nu gelovig zijn of niet.’
De grootste uitdaging van de kerk ligt echter in het inademen, zei Radcliffe. 'Want wie wil er nu horen bij een instituut dat geregeerd wordt door oude, bazige mannen? Dat absolute waarheidsaanspraken doet, geplaagd wordt door het schandaal van seksueel misbruik, en dat vrouwen en homoseksuelen discrimineert?’
Het risico van belonging
De moderne mens ziet zichzelf als een individu, op zichzelf staand. Dat individu functioneert in een economie die van de homo sapiens een homo economicus heeft gemaakt, en die doet alsof alles te koop is. In die cultuur, 'die de menselijkheid smoort’, heeft de kerk iets te betekenen, vindt Radcliffe.
De eerste opdracht is 'mensen helpen om het risico te nemen om ergens bij te horen’. De eucharistie is daar bij uitstek de uitdrukking van: midden in de chaos en het niet-weten kunnen wij onszelf delen, zoals Christus dat deed.
De tweede opdracht is: samen in dankbaarheid naar de wereld kijken. Woorden proeven en oefenen die we weinig gebruiken: glorie, genade, vergeving, dankbaarheid.
Een ritme vinden
Volgens Timothy Radcliffe vergissen zowel de progressieven als de conservatieven in de kerk zich. 'De kerk moet ademen, in en uit, naar binnen gaan en naar buiten. De progressieven denken dat we alleen maar naar de wereld moeten. De conservatieven vinden dat we alleen maar binnen moeten blijven, opgesloten in de sacristie.’
De kerk moet in dat ademhalen een ritme vinden, van openheid voor wat nieuw is én dankbaarheid voor wat we hebben gekregen, voor in liefde luisteren én durven uitdragen wat de leer van de kerk is. En die leer, vindt Radcliffe, is niet vaag spiritueel, maar een doordachte uitnodiging om na te denken. Niet in de enge, instrumenteel rationele zin van nadenken, maar in de bredere, existentiële zin.
Dialoog in het centrum
'Orthodoxie is een avontuur. Wat betekent het dat God drie-een is? En wat heeft dat te maken met de jonge werklozen op straat, met de moslims die hier hun plaats zoeken?’
De liefdevolle dialoog hoort tot de kern van wie God is en moet in het centrum van de kerk, vindt Radcliffe. 'Johannes Paulus II was briljant in de dialoog met joden en moslims. Benedictus XVI was briljant in de dialoog met atheïsten en orthodoxen. En Franciscus roept ons op om met elkaar in dialoog te gaan: ga zitten, ga luisteren, ga praten. En haal adem: in… en uit.’
Arjan Broers
Zie ook: 'Westen op extreem gevaarlijk punt’
