eloven kun je leren. Het is geen gevoel dat diep uit jezelf komt, maar ontstaat in de ontmoeting, in communicatie. Geloven is communicatie, zegt theoloog en lekendominicaan Erik Borgman, al is daarbij tegelijk duidelijk dat mensen ten diepste voor elkaar niet echt te begrijpen zijn.
Erik Borgman (Foto: Arjan Broers).
Erik Borgman gaf antwoorden op vragen van de internetgemeenschap &Geloven in Nederland’.
Kun je geloof leren?
&Jazeker, zoals je een taal leert. Uiteraard is geloven een persoonlijke overtuiging die je mensen op een uitnodigende manier kunt voorhouden. Ze moeten zelf ontdekken of religieuze woorden en beelden bij hen resoneren, of het hen helpt iets uit te drukken, iets te zien of iets te doen wat ze anders niet of minder goed zouden kunnen uitdrukken, zien of doen.
Maar je kunt beter worden in geloven. Daarom is het belangrijk dat gelovigen in een traditie staan. De hedendaagse gedachte dat geloven een gevoel is dat diep uit jezelf komt en dat er daarom nauwelijks te communiceren valt, is een selffulfilling prophecy. Het breekt de mogelijkheid tot communiceren af. Geloven is nu juist proberen een uitdrukking te vinden voor wat je opdoet in ontmoeting met wat je beschouwt als de dieptedimensie van de werkelijkheid.
Kun je geloof communiceren?
Geloof is communicatie, zoals dichten of schilderen communicatie is. We denken tegenwoordig dat we over geloof moeten communiceren in taal die zelf niet de taal van het geloof is. Maar wie denkt dat dit kan, die ziet geloof als uiteindelijk iets overbodigs. Alsof wat in geloof wordt uitgedrukt ook wel op een andere manier kan worden uitgedrukt, en dan kan tenminste iedereen het begrijpen!
Religie wordt voortdurend niet serieus genomen. Omdat niet iedereen gelovig is, denken we dat communicatie met behulp van gelovige woorden en beelden geen echte communicatie kan zijn. Het sluit de ongelovige immers uit. Maar zo werkt communicatie niet. Er is niet eerst een gemeenschappelijke taal waar we vervolgens allemaal onze ideeën in uitdrukken. Onze taal ontstaat doordat wij haar spreken, onze ideeën ontstaan omdat anderen ons ideeën aanreiken en wij zijn daarom net zozeer van de taal als dat de taal van ons is.
Communicatie is jezelf meedelen en vormgeven in confrontatie met de taal die de ander op zijn manier gebruikt om zichzelf mee te delen en vorm te geven. Zo geven wij via ons gesprek elkaar en onszelf vorm. Ik zou dit een religieuze visie op communicatie noemen: we gebruiken de taal niet om iets te communiceren, maar we participeren aan de taal om onszelf te communiceren.
Waarom staat onze samenleving soms vijandig tegenover geloof?
Er worden allerlei redenen voor gegeven, bijvoorbeeld dat geloof gewelddadig kan zijn en gevaarlijk. Dat is soms inderdaad het geval, maar seks kan ook gewelddadig zijn en toch keert niemand zich daartegen.
Ik denk dat de belangrijkste reden is dat geloof duidelijk maakt dat mensen ten diepste voor elkaar niet echt te begrijpen zijn. Mensen hebben allerlei overtuigingen die voor mij ondoorgrondelijk zijn. Uiteindelijk denk ik dat geloof de redelijkheid waarop onze cultuur denkt gebaseerd te zijn met haar grenzen confronteert. Zij blijkt een particuliere keuze te zijn en precies dat kan zij niet accepteren.
Klik hier voor de volledige tekst
