Niet de hemel maar de aarde is het domein van de theologie.’ Onder dat motto verscheen onlangs een studie van theoloog en missioloog Meindert Muller over Afrikaanse theologen over globalisering. Onder hen dominicaan Emmanuel Ntakarutimana, oprichter van het Centrum Ubuntu in Burundi.
Meindert Muller (1943) werkte onder meer als directeur van het landelijk Missionair Centrum en als columnist voor progressief kerkelijke bladen. Zijn studie gaat over de reacties van Afrikaanse theologen op globalisering, vooral via het &gat in de geschiedenis’ dat op 11 september 2001 werd geslagen.
&Deglobalisering’ van God
Door dit gat werd onder meer zichtbaar dat er in de Derde Wereld woede leeft over de rol van het Westen, en dat Afrikanen nog niet bereid zijn om weg te kijken van de koloniale en neokoloniale geschiedenis, om tot &onbelaste’ verhoudingen met Europa en Amerika te komen.
In veel van de reacties van Afrikaanse theologen – Muller onderzocht publicaties in kranten, tijdschriften en op Internet, en ook lezingen en toespraken – klinkt felheid door. Muller vindt dat we moeten zoeken naar een ongemakkelijke maar reële verzoening tussen Noord en Zuid. Zijn boek mondt uit in een pleidooi voor de °lobalisering van God’.
Ntakarutimana
Een van de bestudeerde theologen is de dominicaan Emmanuel Ntakarutimana (foto), gepromoveerd aan de universiteit van Fribourg over de ontwikkeling van een Afrikaanse theologie.
In zijn geboorteland Burundi stichtte hij het centrum Ubuntu, gericht op traumaverwerking van personen, families en gemeenschappen in het door oorlog geteisterde land. Het centrum maakt zowel gebruik van de katholieke als van de Ubuntu-traditie, een Afrikaanse benadering van relaties en verzoening.
Geen gedroomd Afrika
Broeder Ntakarutimana vindt dat Afrikaanse theologie pas echt mogelijk is, als ze geworteld is in de Afrikaanse werkelijkheid. En dat is niet het gedroomde Afrika van vroeger, maar een continent dat verscheurd wordt door de globalisering.
Ntakarutimana ontwikkelt in zijn werk een eigen woordgebruik, gedrenkt in intellectueel sarcasme, om de globalisering te analyseren en te fileren. Hij geeft precies aan wie er belang hebben bij de globalisering. Hij noemt de VS, de EU, IMF, Wereldbank, multinationals, bankiers en technocraten. Daarnaast noemt hij ook &de apparatsjiks van de humanitaire industrie’, en in zijn eigen continent de machthebbers die &ongevoelig zijn voor de bevordering van de Rechten van de Mens’, die ze voorstellen als &een relict van het westers paternalisme’, schrijft Meindert Muller.
Fundament
Wat Afrika nodig heeft, zegt Ntakarutimana, is een 'nieuw ethisch fundament’ met het accent op gezamenlijkheid. Dat impliceert een andere verhouding tot prive-eigendom, consumptie, belastingen, verzekeringen en allerlei vormen van sociale zekerheid. Daartoe moeten de kerken de instrumenten ontwikkelen van een 'politieke theologie’ en een 'ethiek van de verantwoordelijkheid’.
Informatie over het Centrum Ubuntu vindt u hier (Nederlands) en hier (Frans).
Het boek van Meindert Muller: &Nooit weer Elmina. Afrikaanse theologen over globalisering: hun analyses, alternatieven, inspiratie’ is te bestellen voor € 22,- (excl. portokosten) via domein.editie@gmail.com
