17 Februari 2012

Vier het leven!

Ga naar overzicht

Deel op:

eze dagen stort Roy Clermons, geestelijk verzorger en lekendominicaan, zich in het feestgedruis van carnaval in zijn woonplaats Eindhoven. Hij doet dat als deel van de oudste sambaband van Nederland: Escola de Samba Os Malandros. Over samba, het leven, het lijden en de vreugde.

Afgelopen week hadden we als team geestelijke verzorging onze jaarlijkse bezinningsbijeenkomst in de kapel van psychiatrisch ziekenhuis de Grote Beek. We dachten na over de komende vastentijd en Pasen. Dat zijn altijd intense momenten, waarin ook veel persoonlijke ervaringen en belevingen gedeeld worden.
Levensvreugde, levenskracht, humor en luchtigheid waren opvallende thema’s die ter sprake kwamen. Die verwacht je niet zo een, twee, drie als je nadenkt over de vastentijd en over het lijden dat wij als geestelijk verzorgers tegenkomen.

Os Malandros in zomerse tijden.

De zin van carnaval
We stonden ook stil bij hoe we in ons eigen leven omgaan met het lijden. Ik dacht aan een vraag die een van de danseressen van de sambaband mij eens stelde, tijdens carnaval: 'Roy, wat is voor jou de zin van dit hele gebeuren? Dat jij bij Os Malandros speelt?’
Een goeie vraag, waar ik eigenlijk niet echt over nagedacht had. Mijn antwoord was dan ook wat weifelend. Maar de vraag bleef hangen en langzaam vormde zich een antwoord. Een antwoord dat meer spiritualiteit bevat dan ik me realiseerde toen ik lid werd van Os Malandros.

Samba
Os Malandros is een escola de samba. We willen het Braziliaanse erfgoed van muziek, cultuur en dans uitdragen. De samba is van oorsprong de muziek van de armen, ontstaan in de sloppenwijken van de grote steden, de favela’s.
Hier woonden de voormalige slaven en de werkeloze landarbeiders van Europese afkomst. Ze organiseerden zich in sambascholen die ook een sociale functie hadden. Ze hielden een gemeenschap bij elkaar en hielpen voorkomen dat jongeren afgleden naar de criminaliteit. Het leven in deze favela’s is hard. De samba is ontstaan uit deze moeilijke omstandigheden, net zoals de blues voortkwam uit de slaven op de katoenplantages in Amerika.

Vitaliteit
De samba is de blues van Brazilië. Het is een mix van Europese harmonieën en melodieën en Afrikaanse ritmes. Maar waar de blues wat rauw en zwaarmoedig is, bruist de samba van vitaliteit en energie. In de samba wordt het leven gevierd, juist omdat er vaak niets te vieren valt. Iedereen kijkt uit naar carnaval. Sommigen bereiden zich er het hele jaar op voor. Mensen spreken hier hun kracht en vitaliteit aan om hun ellende te boven te komen.
Brazilië is een door en door religieus land. Het is een mengelmoes van natuurgodsdiensten van inheemse volkeren, religie en rituelen van Afrikaanse oorsprong en het christendom, dat in Rio de Janeiro zichtbaar boven alles uit torent. Dit geldt ook voor de samba: het is een mengelmoes van stijlen en religies, waarin het katholicisme een belangrijke rol speelt. In menig processie in Brazilië wordt samba gespeeld.

Het beeld van Jezus, uitkijkend over Rio de Janeiro.

Lofzang
Deze elementen maken de samba voor mij iets geweldigs. Het is een uiting van een diepgewortelde levensvreugde, die voortkomt uit het besef dat het leven gebroken is en dat mensen soms een hard en zwoegend bestaan leiden. Deze uiting van levensvreugde is expressief, uitbundig en in alle pracht en praal. Het is een ode aan het leven, een gebed van schoonheid, een lofzang aan de schoonheid van God.
Als God goed, waar en schoon is, als het leven goed waar en schoon is, dan is samba voor mij de meest intense manier om dat te vieren. In alle schoonheid worden mensen in hun waarachtigheid aangesproken en wordt gevierd dat het leven goed is.
Vanuit het slijk der aarde, vanuit de wijken waar de verschoppelingen wonen, de prostituees, de criminelen, de tienermoeders, de alcoholisten, wordt gevierd dat die ellende, die dood, niet het einde is. Er is altijd nog iets anders. Samba viert de verrijzenis… altijd weer.

Twee polen
Deze twee kanten van het leven, de diepe ellende en de intense levenskracht, herken ik in mijn leven en in mijn werken in de psychiatrie. Samba erkent en herkent beide polen waartussen het leven zich afspeelt. Het is mijn uitlaatklep, mijn plek om het leven te vieren, juist omdat ik zo vaak geconfronteerd wordt met levens van mensen waarin weinig te vieren valt. En ook is het de confrontatie met mijn eigen leven, waarin het lang niet altijd feest geweest is.
Wat samba kan betekenen voor mensen wordt prachtig verwoord in het lied 'samba meu’ van de Braziliaanse zangeres Maria Rita. De vertaling staat hieronder.