n de week voor Kerstmis was het voorpaginanieuws in Polen. Pater Wisniewski o.p. had een brief geschreven naar de nuntius in Polen. Voorzichtig maar uiterst scherp beschrijft hij het 'gebrek aan een gezicht’ en moreel gezag van de Kerk in de veranderende Poolse samenleving. Edward Skubisz belicht de achtergronden.
Edward Skubisz
Edward Skubisz is een Poolse Nederlander die in Nijmegen theologie studeerde. Hij is verbonden aan de Stichting Huis van de Vrede in Wroc?aw.
Ludwik Wi?niewski, die in zijn land faam kreeg als studentenpriester in de communistische tijd, schreef zijn brief aan de nuntius in september van het afgelopen jaar. In december werd de brief, tegen zijn zin, door onbekenden openbaar gemaakt. Het leidde tot een fel debat over de kerk in Polen.
Het Poolse episcopaat is hopeloos verdeeld. Wisniewski geeft bijvoorbeeld aan dat veel bisschoppen publiceren in een blad als Nasz Dziennik: een tijdschrift dat katholiek oogt, maar eigenlijk uiterst rechts is, vol giftige verdachtmakingen.
Wi?niewski bekritiseert ook de steun van veel bisschoppen voor Radio Maryja, dat dezelfde stijl hanteert. Daarmee zaaien ze tweedracht in de Kerk en in de Poolse samenleving, is het verwijt.
Xenofobie
De Poolse bisschoppen zijn door hun verdeeldheid niet echt in staat de Kerk te leiden. En dat zou wel nodig zijn, schrijft Wi?niewski, want &de helft van de priesters is besmet met xenofobie, nationalisme en een beschamend onderhuids antisemitisme’. Zij schrikken er niet voor terug om ’tijdens de liturgie met grove woorden politieke partijen en politici te verguizen of te steunen’.
Wi?niewski liet het niet bij deze brief maar interrumpeerde zelf onlangs, tijdens een viering waarin hij mede voorging, een preek van de priester Pietro?. Die hield zo’n tirade tegen de huidige regering en president en verweet hen gebrek aan patriottisme.
Onvermogen
In zijn brief verwijt Wi?niewski (foto) de hiërarchie dat ze niet in staat zijn grote problemen aan te pakken. Zo is de voormalige aartsbisschop van Pozna?, Juliusz Paetz, nog door de vorige paus ontslagen vanwege seksueel misbruik. Paetz zelf probeert steeds op de voorgrond te treden en wordt daarin niet tegengehouden door de bisschoppen.
Een ander groot probleem is dat van de eigen geschiedenis ten tijde van het communisme. Bisschoppen die toen samenwerkten met de geheime dienst worden gewoonlijk met rust gelaten. Aartsbisschop Wielgu? is een van hen. In 2006 werd hij haast tot aartsbisschop van Warschau benoemd, maar het was de paus zelf die dat op het laatste moment verhinderde. De Poolse bisschoppen deden niets.
Breed debat
Ludwik Wi?niewski concludeert dat de bisschoppen en de Kerk niet in staat zijn 'om met de veranderende wereld te communiceren’. Hij stelt een breed debat voor, om het 'echte gezicht van de Kerk’ te laten terugkeren. Het debat kan in verschillende themagroepen gehouden worden, elk onder patronaat van een bisschop die daarvoor in aanmerking komt.
De bisschoppen hebben voor iedereen zichtbaar verdeeld gereageerd op de brief van Wi?niewski. Wellicht wachten ze tot de storm geluwd is, maar dat valt niet mee als de genoemde media en veel bisschoppen en priesters voortdurend de stormklok luiden en preken tegen abortus, euthanasie, homoseksualiteit en de 'liberale’ regering. Ondertussen houden veel gelovigen het voor gezien. De kerkbanken in het katholieke Polen worden echt leger.
Medebroeders
De Poolse dominicanen ondersteunen hun medebroeder, zoals blijkt op hun website, waar elke steunbetuiging wordt gepubliceerd. Ook de aartsbisschop van Lubli?, waar pater Wi?niewski nu woont, steunt hem. Hij gaf de priester Pietro? in zijn bisdom een preekverbod van een half jaar.
De verdeeldheid onder de bisschoppen en in de kerk is nu een publiek gegeven. De kerstpreken van de bisschoppen gaven er ook blijk van. Maar hoe het in het episcopaat als geheel wordt opgepikt? Of het episcopaat als geheel in staat is deze uitdaging op te nemen?
Poolse samenleving
Twee andere problemen spelen mee. Ten eerste kunnen de brief van Wi?niewski en de hevige reacties ook gezien worden als kritiek op de Poolse cultuur in het algemeen. Openheid, kritiek en een open gesprek tussen mensen met een verschillende mening zijn lang niet overal vanzelfsprekend.
Ten tweede rijst de vraag in hoeverre de kritiek van Wi?niewski alleen op de Poolse kerk slaat. Zelf wijst hij erop dat er de laatste twintig jaar in Polen meer landen onverstandige bisschopsbenoemingen zijn gedaan, en dat de Kerk sowieso moeite heeft met communicatie. Ook dat maakt het moeilijk hoopvol voor de toekomst te zijn.
Klik hier voor een eerder bericht over de brief van Wisniewski.
