iet alleen de alomtegenwoordige marketing, ook het destructieve populisme valt waarheid aan. Wat betekent in deze tijd Jezus’ uitspraak dat de waarheid je vrij zal maken? Column van Arjan Broers.
Deze column verscheen in het blad van de Effata-gemeenschap, Dominicuskerk Nijmegen. Klik hier voor het hele blad.
Arjan Broers
Toen ik opgroeide en studeerde was het woord waarheid een beladen term geworden. Het riekte naar autoriteit en overheersing en de pretentie alles te weten. Zelfs de dominicanen, die al 800 jaar het woord Veritas in hun wapen voeren, hadden het in die tijd liever over waarachtigheid.
Ik heb me in die jaren wel eens afgevraagd wat ik moest met Jezus’ uitspraak dat de waarheid je vrij zal maken. Hij had daarbij vast niet zoiets op het oog als de latere vuistdikke catechismus van de katholieke kerk. Maar wat dan wel?
In de jaren waarin het woord waarheid besmet raakte, kwamen ook reclame en marketing tot wasdom. We leerden sindsdien door taal heen te luisteren. Te snappen dat de beloften van fabrikanten vooral bedoeld zijn om hun spullen te verkopen. Politici zijn daar ook bedreven in geraakt en inmiddels, zie veel sociale media, wij zelf ook.
Wat ik zo verbijsterend vind aan destructieve populisten als Trump en Poetin, en in ons land mensen als Wilders en Baudet, is dat hun taal niet zozeer iets mooier maakt dan het is, maar dat ze schaamteloos liegen. Vaak zeggen ze zelfs exact het tegenovergestelde van wat waar is. Ze hebben het over islamisering, massamigratie, klimaathoax, linkse overheersing en de bevrijding van Oekraïne, om maar wat te noemen. Schrikbarend veel mensen nemen het voor waar aan. They buy it, om het Amerikaans te zeggen, en raken verstrikt in een fuik van woede en tweedracht.
Trap niet in je eigen marketing, je weet heel goed wanneer je je angst overschreeuwt, je kwaadheid wegmoffelt, je beter voordoet dan je bent.
De dominicanen dragen Veritas, waarheid, in hun wapen.
Wat betekent dan dat de waarheid je vrij zal maken? Een begin van een antwoord ligt in wat de jezuïeten onderscheiding noemen. Dat betekent dat je jezelf oefent in onderscheiden wat van God komt en wat niet. Daarbij moet je niet alleen te rade gaan bij je oordeelsvermogen, maar ook bij je aanvoelen. Zit er leven en vreugde in? Ontstaat er liefde en verbinding? Dan zou het van God kunnen komen. Ontstaat er woede, verwijdering, uitsluiting, misbruik? Dan zit je op een verkeerd spoor.
Je zou kunnen zeggen dat eerlijkheid je vrij zal maken, in ieder geval tegen jezelf. Trap niet in je eigen marketing, je weet heel goed wanneer je je angst overschreeuwt, je kwaadheid wegmoffelt, je beter voordoet dan je bent. Dat valt niet mee, eerlijk gezegd. Zelf val ik mezelf haast dagelijks tegen. Als ik eerlijk ben doe ik op zijn best dingen door gemengde motieven, vaak echter vooral uit hebzucht, luiheid of trots, om maar wat grote ondeugden te noemen.
Maar waarom zou eerlijkheid me vrij kunnen maken? In plaats van teleurgesteld of zelfs cynisch? Hier hebben we dan toch waarheid voor nodig. Minstens de waarheid dat je bemind wordt inclusief je gestuntel. En dat liefde de creatieve en verbindende kracht is in dit leven, waar mislukking, pijn en dood deel van zijn.
Jezus leefde vanuit die waarheid. Zijn innerlijke vrijheid was ongeëvenaard. Dat maakt hem ondanks al ons kerkelijk geklungel door de eeuwen heen tot een geloofwaardige gids.
Arjan Broers is publicist, redacteur van deze site en pastor van de Dominicus in Amsterdam.
