nmacht, kwaadheid en wanhoop kunnen je overvallen als je het nieuws volgt over de aarde. Lekendominicaan Carolien Luijt bezocht deze zomer twee kunstuitingen die de waarheid niet schuwden – en ademruimte gaven. Een kleine bespiegeling.
door Carolien Luijt OP
Hebben jullie dat ook? Dat je een gevoel van onmacht, kwaadheid en wanhoop overvalt als je naar het nieuws kijkt? Een diep verdeeld en vastgelopen land noemt dichter Ilja Leonard Pfeiffer het.
Ik was afgelopen deze zomer in Wageningen waar in het kader van de Cultuurzomer in de Grote Kerk de mis ‘broze aarde’ werd opgevoerd. Dit is een mis voor het universum, geschreven door Antjie Krog.
Antjie Krog is een van de grote Zuid-Afrikaanse dichters en schrijvers. Ze is wit en was lid van het ANC tijdens het apartheidsregime. Ze deed verslag van de Waarheids- en Verzoeningscommissie via de radio. Ze schreef daar een boek over: De kleur van je hart. Haar gedichten zijn vertaald en uitgegeven in Nederland, evenals haar boeken.
In 2020 schreef ze de mis Broze Aarde. In Wageningen werd deze uitgevoerd samen met vier vrouwen van het Nederlands Blazers Ensemble, zang, orgel en twee sprekers. (Nog te zien in Doesburg).
Op een vreemde manier voelde ik mij bevrijd
Het is een indringende mis, opgedragen aan het universum. De zon, de aarde, het water en de lucht. Er is een hosanna, een credo, een gloria en een sanctus. Het is een requiem voor de aarde die uitgeput raakt door toedoen van ons mensen.
De tekst beschrijft de pracht van de aarde en het universum, maar ook wat wij mensen elkaar en de aarde aandoen aan armoede, geweld en beschadiging. Aan het eind klinkt de opdracht: ‘Ga heen, word Verzorgers van de Aarde en tors het Juk van Kostbaarheid’.
De broze aarde confronteerde mij met hoe wij met de aarde en haar bewoners omgaan, maar ik voelde ook ruimte, adem. Alsof je met gebed en aandacht, schuld belijden en aanklagen op een ander been wordt gezet. Op een vreemde manier voelde ik mij bevrijd.
Hetzelfde overkwam mij in Arnhem. Ik bezocht daar in het opnieuw geopende Museum Arnhem de tentoonstelling Tenminste houdbaar tot, over klimaatverandering, natuurbehoud en milieuvervuiling. Op veel plekken van die aarde worden de gevolgen van de uitputting van de aarde al heel lang gevoeld. Hoe lang kunnen we hier nog mee doorgaan?
Ook dit een indrukwekkende tentoonstelling in een prachtig gebouw met enorme vensters die uitkijken op de bomen en de Rijn. Ook hier verbeelding en humor, indringende video’s en schilderingen. Ook hier kwam ik uit alsof ik even in een andere wereld was geweest. Alsof er zwaarte van me af was gevallen.
Ik schrijf dit alles omdat ik ervaar dat kunst en religie ruimtes kunnen scheppen waar je weer kan ademen. Plekken waar je niet vlucht uit de werkelijkheid, maar vanuit een ander perspectief naar de wereld kunt kijken en je vaak daardoor nog meer verbonden voelt met die wereld.
En dat wilde ik jullie niet onthouden…
Carolien Luijt OP
