et een even scherpe als uitnodigende toespraak, waarin hij aan het einde dominicaan Yves Congar citeerde, opende paus Franciscus op 9 oktober de 'synodale reis’ van de kerk.
De paus wil met de synode de hele kerk betrekken bij de zending van de kerk. Hij beschouwt dat niet als een parlement, maar als een kerkelijke gebeurtenis waarin de Heilige Geest leidend is. Synode is een vorm van kerk zijn voor alle gedoopten, want ‘de doop is onze identiteitskaart’, aldus Franciscus.
De paus wees op drie risico’s. De eerste is formalisme, alsof de synode enkel een buitengewoon event is. ‘Dat zou hetzelfde zijn als het bewonderen van de prachtige gevel van een kerk zonder ooit echt naar binnen te gaan’, maar ‘we hebben inhoud, middelen en structuren nodig die dialoog en interactie binnen het volk van God kunnen vergemakkelijken, vooral tussen priesters en leken’.
Volgens Franciscus is er soms sprake van elitarisme van priesters, die zich meer opstellen als ‘een huurbaas dan als een herder van een gemeenschap die samen verder trekt. Dit vereist het veranderen van bepaalde overdreven verticale, verwrongen en onvolledige visies op de Kerk, het priesterambt, de rol van de leken, kerkelijke verantwoordelijkheden, bestuursrollen, enzovoort.’
'Die uitdrukking – "Zo hebben we het altijd gedaan" – is vergif voor het leven van de Kerk'
Het tweede risico is intellectualisme, alsof de synode ‘een soort studiegroep is, die geleerde maar abstracte benaderingen biedt van de problemen van de Kerk en het kwaad in onze wereld’. Volgens de paus eindigt dat ‘in de bekende en onvruchtbare ideologische en partijdige tweespalt, ver weg van de werkelijkheid van het heilige Volk van God en van het concrete leven van gemeenschappen over de hele wereld’.
Het derde risico is de verleiding van zelfgenoegzaamheid, ‘de houding die zegt: “We hebben het altijd zo gedaan” (Evangelii Gaudium, 33) en het is beter om niet te veranderen’, zei de paus. ‘Die uitdrukking – “Zo hebben we het altijd gedaan” – is vergif voor het leven van de Kerk. Wie zo denkt maakt, misschien zonder het zelfs te beseffen, de fout om de tijd waarin we leven niet serieus te nemen. Het risico is dat we dan oude oplossingen toepassen op nieuwe problemen, zoals verstelwerk met een nieuwe lap stof die uiteindelijk een grotere scheur veroorzaakt (vgl. Mt 9:16).’
Paus Franciscus tijdens zijn toespraak. Still uit een video.
Franciscus ziet de synode als een proces van wording, die de kans biedt om een opener, luisterende en meer nabije kerk te worden. ‘Laten we blijven terugkeren naar Gods eigen “stijl”, die nabijheid, mededogen en tedere liefde is. God heeft altijd zo gewerkt. Als we deze kerk van nabijheid niet worden met een houding van mededogen en tedere liefde, zullen we niet de kerk van de Heer zijn. Niet alleen met woorden, maar met een aanwezigheid die grotere vriendschapsbanden met de samenleving en de wereld kan weven. Een Kerk die zich niet afzijdig houdt van het leven, maar zich onderdompelt in de problemen en noden van vandaag, wonden verbindt en gebroken harten geneest met de balsem van God.’
De paus citeerde de dominicaanse theoloog Yves Congar: ‘Het is niet nodig om nog een kerk te creëren, maar om een andere kerk te creëren’.
Lees hier de hele toespraak (Engels)
In augustus hield de voormalige magister Timothy Radcliffe o.p. via YouTube een pleidooi voor de synode. ‘Zonder verschil zijn we dood.’ Zie onder
