arels zijn goed verstopt. Dat geldt ook voor twee websites met werken van de middeleeuwse dominicanen Tauler en Seuse, mystici in het voetspoor van Meister Eckhart. Vertaler Peter Freens weet niet waarom hij eraan begon. 'Het blijft ten diepste een raadsel.’
Peter Freens, foto van LinkedIn
door Arjan Broers
In de iets te volle bak met ideeën voor deze website zat al enige tijd de website www.taulerpreken.nl. Zonder enige franje plaatste de Limburgse arts en theoloog Peter Freens daar twee documenten met preken van de rondreizende predikbroeder Johannes Tauler o.p. (ca. 1300-1361).
Afgelopen najaar kwam er nog een website online, even sober uitgevoerd, met werken van geestverwant en medebroeder Heinrich Seuse o.p. (1295-1366). Beiden waren leerlingen van Meister Eckhart (1260-1327).
Waarom ging de auteur / vertaler met deze soms complexe teksten in het Middelhoogduits aan de gang? ‘Er steekt een zeker esthetisch en intellectueel genoegen in het lezen van deze oude teksten’, schrijft Freens. ‘Een spannende ontdekkingstocht in een lang vergeten familiezolder, vol verborgen schatten. En steeds de kleine vreugde van het vertaald hebben van weer zo’n weerbarstige zin.’
Maar waarom nou precies deze teksten? Freens: ‘Tja… De teksten zijn me als het ware komen aanwaaien, zo voelt het althans. Ze hebben hun zaadje in me geplant, het heeft wortel geschoten in mijn grond en is gewoon gaan groeien. Hoe zoiets gaat, het waarom en waartoe, het blijft ten diepste een raadsel, ook voor mij’.
Tauler: altijd predikend in het Rijngebied
Beeld van Johannes Tauler in de Pieterskerk in Straatsburg.
Van Johannes Tauler zijn een 80-tal preken bewaard. We kunnen ze nalezen in het Middelhoogduits, de taal die gesproken werd in het gebied waar hij leefde en waar hij als bedelmonnik rondtrok. Veel heeft hij gereisd, en vrijwel altijd was de rivier de Rijn het verbindende element tussen de steden die hij bezocht: Straatsburg, zijn geboorteplaats; Keulen, het intellectuele centrum van die tijd; Basel, vluchtoord vanwege onenigheid tussen de wereldlijke en kerkelijke macht. Steeds was hij op weg en altijd was hij gedompeld in de onrust van die woelige veertiende eeuw.
Toehoorders, voornamelijk vrouwen, zijn Taulers preken al tijdens zijn leven gaan verzamelen. Tot op de dag van vandaag heeft men die verzamelingen bewaard en gekoesterd; steeds weer zijn Taulers woorden vertaald en toegankelijk gemaakt voor nieuwe generaties, en steeds weer heeft men ze doorgegeven aan geïnteresseerden.
Een mysterieuze stilte huist er in die woorden, een verstilling waarin ook de lezer zelf opgenomen wordt, steeds plots en onverwacht. Zou het die verborgen stilte zijn die mensen steeds weer doet grijpen naar de preken van Tauler?
Deze Nederlandse vertaling vormt een schakel in een eeuwenoude ketting, schrijft Freens op de website taulerpreken.nl. Er staan twee pdf’s die te downloaden zijn: een vertaling naar het Nederlands omkranst met annotaties en een versie waarin de Middelhoogduitse brontekst naast de Nederlandse vertaling staat. Daarin komt de meditatieve en poëtische kracht van Taulers woorden beter tot zijn recht, vindt de vertaler.
Seuse: testament van een intens levende predikbroeder
De werken van Heinrich Seuse zijn nog nooit zo volledig naar het Nederlands vertaald. De website www.seusewerken.nl bevat een complete vertaling van het Exemplar. Seuse componeerde dat aan het einde van zijn bewogen leven, wonend in het rustige stadje Ulm.
De Exemplar bevat zijn levensherinneringen; bewerkingen van zijn eerdere Duitstalige werken, het Boekje van de Waarheid en het Boekje van de Eeuwige Wijsheid; elf brieven en een proloog. Hij illustreerde het boek zelf en schrijft openhartig over het moeizame huwelijk van zijn ouders, de lessen van de grote Meister Eckhart, de gevaarlijke reizen, zijn liefde voor Vrouwe Wijsheid en voor zuster Elsbeth, met wie hij een diepe verwantschap beleeft.
Peter Freens maakte opnieuw twee versies: een Nederlandstalige met noten en een even uitgebreide als lezenswaardige inleiding, en een versie waarin Middelhoogduits en Nederlands naast elkaar staan.
De vertaler werkt nog aan een vertaling van de Horologium Sapientiae, De Klok der Wijsheid. Hij kan dat in alle rust doen, want wie de preken van Tauler en de werken van Seuse tot zich wil nemen is nog wel even bezig: beide boeken beslaan vele honderden bladzijden. Dat komt ook omdat de auteur niet zuinig is met voetnoten, die een inkijkje geven in hoe nauwgezet hij zijn werk doet.
Maar ach, velen van ons hebben in deze lockdown wel tijd voor een duik in de rijke historie van de Rijnlandse dominicaanse mystiek.
