p zondag 4 oktober, de feestdag van Sint Franciscus, ondertekende paus Franciscus zijn derde encycliek: Fratelli Tutti, allen broeders (en zusters). Wat staat erin? Een eerste kennismaking.
Overal verspreiden zich donkere wolken over een gesloten wereld (hoofdstuk 1). Overal langs de wegen liggen gewonde mensen, verworpen en verlaten. De donkere wolken brengen de mensheid in verwarring, eenzaamheid en verlatenheid.
Als we onderweg een gewonde vreemdeling tegenkomen (hoofdstuk 2), kunnen we twee dingen doen: voorbijlopen of stoppen om te helpen. Het type mens dat we zijn en het type politieke, sociale of religieuze groep waartoe we behoren bepaalt onze reactie.
God is universele liefde en zo lang we daarin delen zijn we geroepen tot universele broederschap. Dat betekent: openheid voor iedereen. Er zijn geen ‘anderen’, geen ‘zij’, er is alleen ‘wij’. We willen, met God en in God, een open wereld (hoofdstuk 3), een wereld zonder muren, zonder grenzen, zonder afgewezen mensen, zonder vreemden.
Om deze wereld te verwerkelijken moeten ons hart open zijn (hoofdstuk 4). We moeten vriendschap ervaren, zoeken naar wat moreel goed is en een sociale ethiek in praktijk brengen, opdat we weten dat we deel zijn van een universele broederschap. We zijn geroepen tot solidariteit, verbinding en vrijgevigheid.
Beeld van Franciscus in Rivotorto, met Assisi op de achtergrond. Foto Arjan Broers
Om met open hart een open wereld te creëren, is politieke betrokkenheid van belang, en wel een beter soort politiek (hoofdstuk 5). Politiek die het algemeen en universeel belang dient, die ‘populair’ is omdat het voor en met de mensen is. Deze politiek kent sociale naastenliefde en streeft menselijke waardigheid na.
Weten hoe een dialoog te voeren is de manier om de wereld te openen en sociale vriendschappen op te bouwen (hoofdstuk 6), met een open hart. Dit is de basis voor een betere politiek. Dialoog zoekt en respecteert de waarheid. Door dialoog ontstaat een cultuur van ontmoeting, die een manier van leven wordt, een hartstochtelijk verlangen. Wie een dialoog voert is gul, erkent en respecteert de ander.
Maar alleen ontmoetingen zijn niet genoeg. We moeten de realiteit onder ogen zien van de verwondingen van eerdere mislukte ontmoetingen, en dus moeten we de paden lopen van het opnieuw ontmoeten (hoofdstuk 7). We moeten wonden helen en dat kan niet zonder te vergeven – wat niet hetzelfde is als vergeten. We moeten moedig zijn en waarheid erkennen, zonder dat geen gerechtigheid en barmhartigheid.
Conflicten zijn onvermijdelijk, maar geweld is ontoelaatbaar.
Dit alles is onmisbaar om vrede te bewerkstelligen. Conflicten zijn onvermijdelijk, maar geweld is ontoelaatbaar. Daarom is oorlog een middel dat moet worden afgewezen en moet de doodstraf worden uitgebannen.
De verschillende religies van de wereld erkennen mensen als schepselen van God. Als schepselen zijn we broeders en zusters van elkaar. De religies zijn geroepen om de broederschap in de wereld te dienen (hoofdstuk 8).
In dialoog en met een open hart, kunnen we sociale vriendschap en broederschap tot stand brengen. In onze openheid voor de Vader van allen erkennen we dat we broeders en zusters zijn. Voor christenen ligt de bron van menselijke waardigheid en broederschap in het evangelie van Jezus Christus. Dat is wat ons gedrag inspireert. Dit pad van broederschap heeft ook een moeder, die Maria heet.
*
Deze samenvatting is ontleend aan de teksten die door magister Gerard Timoner o.p. in de Orde zijn verspreid. Hier staat een lange Engelse samenvatting op de website van het Vaticaan. Er is ook een beeldsamenvatting gemaakt (Engels). Hieronder een tiental uitspraken op een filmpje van het Belgische Kerknet.
Op de website van het Huis van Dominicus in Utrecht gaf hoogleraar theologie en lekendominicaan Erik Borgman een eerste indruk. Hij praatte erover door in het Theologisch elftal van Trouw op 8 oktober.
