Het is niet de achterstand, maar de kansenongelijkheid die door deze crisis fel aan het licht komt.’ Dat betoogt lekendominicaan en identiteitsbegeleider Jacqueline Huizinga. Ze schreef bovendien een noveen om leerkrachten te bemoedigen.
door Jacqueline Huizinga o.p.
Eerst was er de grote blijdschap over het weer opengaan van de scholen. Na weken van afstandsleren en videolessen maakten de teams zich op om de leerlingen te verwelkomen. Looproutes werden gemarkeerd, de combinatie van afstands- en klassikaal onderwijs goed afgestemd en de halve groepssamenstellingen werden zorgvuldig afgewogen.
De meeste scholen hebben het goed uitgedokterd, en opstarten met halve groepen heeft goed gewerkt. Kinderen kregen zo de eerste dagen in een rustige sfeer de volle aandacht.
Nog voor de leerlingen goed en wel binnen waren, riepen de media al moord en brand over achterstanden. Waar leerkrachten vooral nieuwsgierig waren hoe de kinderen deze maanden waren doorgekomen, en zij vooral in beeld wilden krijgen hoe de kinderen zich ontwikkeld hadden, zagen de nieuwsmakers vooral de beren op de weg.
Uiteraard hadden ook leerkrachten zich zorgen gemaakt over sommige kinderen. Kinderen die op weinig hulp of steun in hun thuissituatie kunnen rekenen, hadden ze goed in beeld. Inmiddels is duidelijk dat het met die achterstanden reuze meevalt. Dat is goed nieuws.
Niet de achterstanden, maar de kansenongelijkheid komt door deze crisis fel aan het licht
Er zullen vragen blijven. Hoe steunen we kwetsbare kinderen adequaat, nu, maar ook als deze crisis voorbij is? Het zijn niet de achterstanden, maar de kansenongelijkheid die door deze crisis fel aan het licht komt. Dat is een belangrijk vraagstuk de komende tijd.
Er zijn meer belangrijke vragen: Hoe is het mogelijk dat veel kinderen ook zonder dagelijks naar school te gaan, goed in staat bleken om te leren? Ouders en leerkrachten hebben zich veelal van hun beste kant laten zien. Leerkrachten hebben goed doordacht het leerproces van kinderen ondersteund. Veelal op maat van het kind. Ouders hebben zich niet tegenover leerkrachten opgesteld, maar coöperatief meegewerkt.
Hoe houden we dit wederzijds vertrouwen vast? Kinderen kwamen met meer motivatie dan ooit. Hoe houden we elkaar bij deze les?
Alsof kinderen niet veerkrachtig zijn
Een virus, met het blote oog niet eens te zien, blijkt in staat om een hele wereld stil te leggen. Maar we eisen van kinderen dat ze zich volgens onze plannen verder ontwikkelen?
Wat voor mensbeeld gaat er schuil achter de zorgen om ‘achterstand’? Achterstand waarin, waardoor? Wat is het criterium? Wat voor pedagogische opvatting gaat er schuil achter het woord? Het legt het probleem bij het kind. Maar is de ontwikkeling van een kind op de week nauwkeurig te plannen? Zijn kinderen maakbaar? Te kneden naar de normen van een economisch bestel?
Wat doet spreken over achterstand met het vertrouwen van een kind, met het vertrouwen van ouders in een kind? Wat doet spreken over achterstand met het vertrouwen in leerkrachten, die zich in deze crisis drie slagen in de rondte hebben gewerkt, en er het beste van probeerden te maken?
Wat een wantrouwen schuilt er in het spreken over achterstand. Alsof kinderen niet veerkrachtig zijn. Velen hebben laten zien dat ze zich beter konden aanpassen dan menig volwassene.
Deze crisis is voor alle betrokkenen in het onderwijs een leerzame tijd. Het maakt duidelijk hoe belangrijk een goede pedagogische relatie met ouders en kinderen is voor de ontwikkeling. Het maakt ook duidelijk dat kinderen gedijen op vertrouwen dat je ze geeft. Dat kinderen zich ontwikkelen, soms heel anders dan verwacht.
Een directeur vertelde: ‘Wij hadden best veel zorgen over kinderen waarvan de ouders niet goed in staat zijn hen te helpen met het thuisonderwijs. Maar we zagen ook kinderen met een enorm goede werkhouding. Dat hadden we nooit achter hen gezocht … maar ze gaan er vast ver mee komen’.
‘Tot onze verbazing leverde B steeds keurig zijn rekenwerk in, het is niet zo´n rekenwonder. We hebben hem vanmorgen een compliment gegeven. Toen vertelde hij spontaan dat hij met Pasen samen met zijn vader een oude modelspoortrein van zolder had gehaald. Hij vond het geweldig, en wil wel elektromonteur worden. Maar ja, dan moet je wel goed in rekenen zijn, dus daar was hij mee aan de slag gegaan, zomaar uit zichzelf!’
Natuurlijk zijn zorgen over kinderen die geen veilige thuissituatie hebben, of kinderen van wie de ouders niet in staat waren hun kinderen te helpen bijvoorbeeld vanwege taalproblemen. Zij hebben de leerkracht hard nodig
Maar achterstand is ook de verkeerde kant van een lijn die we zelf getekend hebben. Een coronacrisis heeft de ontwikkeling van kinderen niet stilgezet.
Een crisis als deze geeft te denken over onderwijs
Planmatig kijken naar ontwikkeling, plannen van leerprocessen zit in de genen van het onderwijs, van leerkracht tot inspecteur. Het is moeilijk om het plannen los te laten, om te vertrouwen op de veerkracht van kinderen. Zowel voor de inspectie als voor directeuren en leerkrachten was het een moeilijke les om de grip op de ontwikkeling van kinderen uit handen te geven, en kinderen zelf aan het stuur te zetten. Het is een hele kunst om kinderen in een totaal onverwachte situatie te voorzien van ‘leerkracht’.
Dat is iets om over na te denken. Hoe? In een totaal onverwachte situatie ontdekken wat kinderen nodig hebben en hen voorzien van leerkracht. De basis is vertrouwen op het kind in het onverwachte: Laat je eens verrassen door de voorsprong die behaald is aan de goede kant van de lijn.
Een hertaling van de Pinksternoveen
Om leerkrachten in deze tijd te bemoedigen maakte ik een hertaling van de Pinksternoveen. De noveentijd is voorbij… maar laat de vruchten van de Heilige Geest zoet smaken. We hebben het nodig in deze tijd.
Kom Heilige Geest,
We kunnen je niet zien, maar Je bent een bron van ons leven.
Leg jouw wijsheid in ons hart.
1e dag
Laat mij de vrucht van liefde smaken. Opdat ik liefde voor anderen kan opbrengen,
ook als zij het me lastig maken, dat ik met liefde mijn plichten doe en liefde voor
mezelf kan vinden.
2e dag
Laat ons de vruchten van de vreugde smaken.
Dat ik geen negatieve gedachten koester, wanhopig of wantrouwend ben. Maar dat
we samen met optimisme verder kijken.
3e dag
Laat ons de vruchten van vrede plukken.
Zorgen en angsten kennen we genoeg. Maar laat het niet omslaan in haat of afkeer.
Leer ons in dankbaarheid kijken naar 75 jaar bevrijding, en dat we in vrede kunnen
samenleven.
4e dag
Leer ons de smaak van geduld te proeven.
Dat we met vreugde kunnen wachten, en ontdekken dat verheugen op wat komen
kan ook vreugde is.
5e dag
Laat ons vruchten van vriendelijkheid uitdelen en oogsten. Dat ik mensen met een
glimlach tegemoet kan treden, en een ander niet met mijn chagrijn lastig val. Dat we
ook in deze moeilijke tijd de glimlach bewaren en vriendelijk blijven naar elkaar
6e dag
Laat ons vruchten van goedheid smaken!
Zoveel mensen die ondanks alles willen helpen, die goed willen doen. Het stemt me
dankbaar, en ik bid dat we in elk mens de goedheid blijven zien.
7e dag
Help ons de vrucht van vertrouwen te laten rijpen. Dat ik niet vastloop in
besluiteloosheid en twijfel. Of dat we ons laten verleiden tot heilloze oplossingen. Dat
het vertrouwen in medemenselijkheid kan rijpen, en dat we ons in Uw hand weten.
8e dag
Schenk ons de vruchten van zachtmoedigheid
Opdat we moedig maar zonder verbaal geweld, vriendelijk en liefdevol doen wat U
van ons vraagt.
9e dag
Dat de vrucht van zelfbeheersing een zoete geur verspreidt en we haar niet te
vroeg, niet te laat mogen proeven. Dat we ons niet laten leiden door hartstocht en
begeerte, maar rustig leren verlangen en genieten wat ons toevalt.
–
Kom heilige Geest, verlicht ons hart en ons verstand, opdat wij vrijheid vinden in
geduld en wijsheid, opdat wij met vertrouwen blijmoedig kunnen leven.
Jacqueline Huizinga o.p.
