Ondertussen in Rome

door Tiemen Brouwer o.p. (Foto Ramon Mangold)

Onze communiteit van dominicanen-penitenciers van de pauselijke basiliek Santa Maria Maggiore te Rome telt momenteel elf broeders met een gemiddelde leeftijd van 73 jaar. We leven tamelijk dicht op elkaar, vandaar dat we in deze tijd van de epidemie van het coronavirus best kwetsbaar zijn.

Elders in Rome zijn verschillende communiteiten in quarantaine, waar positief op tests is gereageerd. We schrokken wel even, toen we hoorden dat het Lombardisch college, dat naast ons aan hetzelfde plein gelegen is, met zo’n 40 priesterstudenten uit de noordelijke diocesen van Italië, die in Rome studeren, al twee keer quarantaine-maatregelingen moest nemen.

Eerst vertoonde een gastpriester uit Milaan de symptomen van de ziekte. Onmiddellijk werd hij naar het ziekenhuis gebracht. Allen gingen in quarantaine, wat betekende zo’n 14 dagen op de eigen kamer blijven. Later bleek de rector eveneens de ziekte te hebben. Opnieuw ging de quarantaine in. Met Pasen waren er nog 25 bewoners aan de eigen kamer gebonden.

Deze studenten zijn gewend in de Goede Week en met Pasen naar hun bisdommen terug te gaan om assistentie te verlenen, maar daar is het dit jaar, gezien de precaire situatie in noord-Italië, niet van gekomen. Helaas moet gezegd worden, dat het virus naast de talloze burgerslachtoffers ook onder doktoren en verplegend personeel vele slachtoffers heeft gemaakt: rond de 140 doktoren, zo’n 10 apothekers, vele verplegenden. Wat de kerkelijke bediening betreft hebben al over de 100 priesters het leven gelaten.

Wat onze eigen communiteit betreft mogen we ons gelukkig prijzen, dat tot nu toe alles goed is gegaan. We hebben een uitstekende medebroeder- ziekenbroeder, die ruimschoots gezorgd heeft voor maskers en voor desinfecterende middelen. Verschillende keren per week worden gangen, trappenhuis, lift, voorhuis met reinigende middelen extra schoon gemaakt. Maar laat ik niet te vroeg juichen. Je weet maar nooit via wat voor slinkse wegen het virus nog onverwachts kan opduiken.

Ik herinner me een stoutmoedige uitdrukking die in de jaren zestig-zeventig onder pastors circuleerde: ‘bidden in nood helpt geen kl…..!’ De uitdrukking wilde zeggen: je moet niet pas gaan bidden als er een noodsituatie komt; zorg ervoor altijd door gebed in contact met God te blijven. Deze uitdrukking zou ik op dit moment ver weg willen houden en liever die andere uitdrukking aanhalen, die zegt: nood leert bidden.

We kunnen rustig stellen, dat deze tijd van het coronavirus zo’n tijd van nood is, die tot bidden brengt. Zo las ik ergens over een Deense onderzoekster, die had ontdekt, dat het aantal Google-zoekopdrachten voor ‘gebed’ in de maand maart omhoog schoot juist toen Covid-19 zich begon te ontwikkelen. Ze legde de gevonden gegevens naast de gegevens over de ontwikkeling van de epidemie. Het bleek dat iedere 80.000 nieuw geregistreerde coronapatiënten een verdubbeling te zien geeft van de zoekopdracht ‘gebed’ op Google.

De vraag om meer gebed kwam ook in onze communiteit op. Vanwege ons specifieke apostolaat zijn wij exempt van de gebedsregels in de Constituties van de orde. Het biechtapostolaat vraagt, dat ieder van ons in de loop van de week een vastgesteld aantal uren in zijn biechtstoel in de kerk plaatsneemt.

Het bordje bij de biechtstoel van Tiemen Brouwer

Natuurlijk is er dan niet aanhoudend de ene penitent na de ander. Er is tussendoor tijd om te lezen, of, – je zit immers in een kerk, – om te bidden. De meesten van ons geven er de voorkeur aan om het getijdengebed als privégebed te bidden in de uren die in de basiliek worden doorgebracht. Op vrijwillige basis verzorgen enkelen van ons het gezamenlijk gebed in de eigen kapel: de vespers, soms ook completen, voor de avondmaaltijd.

Toen kwam het coronavirus. We begrepen de ernst van de situatie, die ook op onszelf zijn repercussies zou kunnen hebben. Spontaan kwam toen de vraag op om meer gemeenschappelijk gebed. De prior deed voorstellen, die we bediscussieerden. Momenteel is iedere avond het grootste gedeelte van de communiteit in de kapel te vinden, niet slechts voor het bidden van de vespers, maar ook van het rozenkransgebed, aan de vespers voorafgaand.

Wat vroeger onmogelijk was, – gemeenschappelijk gebed, – heeft de coronavirus voor elkaar gekregen! Nood leert bidden.

Wat onze pastorale arbeid betreft is er niet zoveel veranderd, tenzij de intensiteit. In Rome zijn honderden kerken. Op een goed moment was er sprake van dat alle kerken dicht zouden gaan omdat er toch geen vieringen meer konden plaatsvinden. De maatregel werd echter al gauw veranderd. Parochiekerken en kerken met een speciaal apostolaat konden open blijven. Alle andere kerken moesten dicht (waaronder ook de Friezenkerk).

Veel parochies organiseren nu on-line-vieringen. Je ziet de priester alleen op het altaar met twee of drie gelovigen in de kerk. De kerkbezoekers zijn degenen die op dat moment via de website de viering vanuit de desbetreffende kerk volgen. De St. Pieter was al vanaf het begin van het uitbreken van het virus gesloten, maar iedere morgen verzorgt paus Franciscus een on-line-dienst op de Vaticaanse website. Zo was het ook in de Goede Week en met Pasen. De paus ging voor in een bijna lege St. Pieter of op een leeg St. Pietersplein. Toch was hij verbonden met miljoenen mensen over heel de wereld.

Onze basiliek, de Santa Maria Maggiore is een van de kerken die open is. Vanwege de restricties betreffende het op straat komen (men moet een document bij zich hebben, waarop staat wat de reden is waarom iemand zich op straat bevindt) komt er bijna niemand. Wel gaat de politiecontrole bij het ingaan van de basiliek, sinds 2016 ingesteld vanwege aanslaggevaar, gewoon door, maar de heren kunnen duimen draaien.

Binnen de kerk is het doodstil. Indrukwekkend, zo’n prachtig kerkgebouw en dan totale stilte! Toch is er per dag één Eucharistieviering, die via het Facebook van de basiliek wordt uitgezonden. De paar mensen die dan toevallig in de basiliek zijn kunnen de viering bijwonen. Op gepaste afstand zijn wat banken neergezet. Ook zijn er andersoortige vieringen dan de Eucharistie zoals vespers, rozenkransgebed, uitstelling van het Allerheiligste, waarbij mensen van de basiliek zelf en een klein clubje getrouwe bezoekers aanwezig is. Iedere ochtend om 12 uur wordt het H. Sacrament in bidprocessie door de basiliek rondgedragen. De processie gaat dan naar buiten om vanaf het bordes de omgeving te zegenen.

In deze verstilde basiliek houdt het merendeel van onze communiteit zich aan de vastgestelde, zij het gereduceerde biechttijden. Er zijn beschermende maatregelen zoals achter de ‘tralies’ een plastic scherm tussen penitent en biechtvader. De biechtelingen zijn op één hand te tellen, maar, nu mensen na enkele weken weten, dat ze niet tevergeefs komen, neemt het aantal weer wat toe.

Bevrijdend was het dat paus Franciscus – overigens de catechismus van de Katholieke Kerk aanhalend – verklaarde, dat vanwege de uitzonderlijke omstandigheden een zondaar zijn zonde rechtstreeks voor God kan brengen. Als er dan een oprecht berouw is, wordt de zonde meteen door God vergeven. Wel moet er het voornemen zijn om, zo gauw normale tijden zijn teruggekeerd, wat in de stilte van het hart werd vergeven in een toekomstige biecht in te brengen.

Eén medebroeder in de communiteit heeft deze tijd aangegrepen om een reeks conferenties, die hij zal gaan houden, uit te werken. Allen hebben we de mogelijkheid om via de moderne communicatiemiddelen contacten te onderhouden en een bemoedigend woord te schrijven of te spreken. Nu het virus velen over heel de wereld in isolement heeft gebracht heel belangrijk!

3 mei zal de zg. fase 2 ingaan van de terugkeer naar de normalisering. Wat dit voor de kerkelijk vieringen en kerkopening betekent is nog niet duidelijk.

Tiemen Brouwer o.p.