aria Magdalena – de eerste die de verrezen Christus verkondigde – is de patroonheilige van de Orde der Predikers. Lekendominicanen Ineke van Cuijk en Dorry de Beijer gingen in oktober mee op een bedevaart. 'Waarom is zij bij Nederlandse dominicanen zo afwezig?’
De R.K. parochie De Levensbron, tussen Arnhem en Nijmegen, water en snelweg, is op 1 januari 2018 gefuseerd met de St. Benedictus parochie (Elst en omgeving). De parochie kreeg als nieuwe naam R.K. Parochie H. Maria Magdalena.
Dat was voor de twee pastoraal werksters, Janine Kallen en Margreet Sanders, aanleiding om een bedevaart te organiseren naar Frankrijk. Want daar wordt de nieuwe patroonheilige tot op de dag van vandaag vereerd in plaatsen als Vézelay (Bourgondië), Saint Maximin la Sainte Baume (Provence) en Parijs. Elk van deze steden herbergt een relikwie dat aan la Madeleine wordt toegeschreven.
Na twee avonden voorbereiding over haar vindplaatsen in de Bijbel en haar ‘ontwikkeling’ van bekeerde prostituee naar ‘Apostel der Apostelen’, togen zo’n veertig mensen op zaterdag 13 oktober naar Frankrijk. Het merendeel parochianen maar ook twee lekendominicanen, Ineke van Cuijk, oud-pastor van De Levensbron, en Dorry de Beijer. Beiden hadden tijdens hun Dominicusreis naar Zuid-Frankrijk ontdekt, dat niet alleen Maria uit Nazareth, maar ook Maria Magdalena patroonheilige is van de Orde. Hoe komt het dan dat zij bij de Nederlandse dominicanen zo afwezig lijkt?
Deur van de basiliek van Maria Magdalena in Vezelay.
Engel in Reims
Onze eerste stop was de kathedraal in Reims. Niet omdat daar iets van Maria Magdalena te vinden is, maar vanwege de glas-in-loodramen van Marc Chagall, Brigitte Simon en heel recent Imi Knoebel. En vanwege het standbeeld van Jeanne d’Arc ( 1412-1431), die andere voor Frankrijk zo belangrijke heilige. En natuurlijk vanwege de ondeugend glimlachende engel in het linker voorportaal. Deze kathedraal wordt niet voor niets ‘Kathedraal der engelen’ genoemd.
Tijdens de reis werd steeds een deel voorgelezen uit het heiligenleven van Maria Magdalena in de Legenda Aurea. Die Legenda Aurea of Gulden Legende is rond 1260 samengesteld door de Italiaanse dominicaan Jacopo da Varazze, oftewel Jacobus de Voragine. Hij verzamelde daarin o.a. een groot aantal heiligenlevens, bedoeld om de preken van zijn medebroeders aantrekkelijker te maken!
Het werd tot de Reformatie het meest gelezen boek na de Bijbel. Vertaald in vele talen konden ook gewone gelovigen het lezen. De eerste Nederlandse vertaling verscheen onder de titel Passionael rond 1350.
De eeuwige heuvel in Vezelay
Op zondagmorgen gaan we op weg naar de Basiliek van Sainte Marie Madeleine in Vézelay, gelegen op de ‘coline eternelle’ (de eeuwige heuvel). We nemen er met vele honderden mensen deel aan de volledig gezongen mis. Die er een bleek te zijn van de Franse dominicaan en kerkmusicus André Gouzes! Het ontlokt sommige medereizigers de opmerking dat de Nederlandse parochieliturgie zo weinig op inkeer en mystiek gericht is…
In de crypte ligt een reliek van Maria Magdalena, dat in de 9de eeuw door monnik Badilon zou zijn overgebracht vanuit Saint Maximin La Sainte Baume. In de buurt van deze plaats bevindt zich de heilige grot waar Maria zich de laatste 30 jaar van haar leven zou hebben teruggetrokken. We ontsteken kaarsen bij haar beeld.
Indruk maakt de ontmoeting met de Nederlandse zuster Ruth, lid van de in 1975 gestichte Monastieke Geloofsgemeenschap van Jeruzalem. In verschillende grote steden in Europa is deze orde neergestreken als ‘woestijn van de stad, oases van gebed, stilte en vrede’. En ook sinds 2001 in het kleine Vézelay, dat deze orde met zijn 850.000 tot 1 miljoen bezoekers per jaar als een ‘wandelende stad’ beschouwt.
De volgende morgen hebben we een eigen gebedsviering in Saint Père Notre Dame, een kerkje aan de voet van Vézelay. Daar vinden we het volgende dominicaanse spoor: een schilderij van Maria met Jezus op schoot die Dominicus en Catharina de rozenkrans aanbiedt. Hoe het daar terecht is gekomen hebben we niet kunnen achterhalen. Wie dat wil kan daarna te voet in stilte de tocht naar boven afleggen. Een heerlijke, rustige wandeling in een prachtige omgeving met zicht op de basiliek.
Reliek van Maria Magdalena in de crypte van de basiliek in Vezelay
Kerk bij het graf van frere Roger van Taizé
Vervolgens reizen we weer verder. Naar de prachtig opgeknapte, sobere cisterciënserabdij van Fontenay. Nu bezit van een bankiersfamilie, in 1118 gesticht door Bernardus van Clairvaux, die streefde naar een strengere observantie van de kloosterregel van Benedictus. Naar het dorpje Taizé, waar in de Tweede Wereldoorlog frère Roger zijn inmiddels bloeiende Gemeenschap van Taizé stichtte. We zingen de avondviering samen met een paar honderd jongeren en zo’n vijftig broeders.
Het valt ons ineens op dat de spiritualiteit van Taizé, met haar accent op de evangelische vreugde van de Verrijzenis, geen aandacht schenkt aan de eerste getuige daarvan…
Vervolgens duiken we weer in de middeleeuwen door de indrukwekkende restanten van de enorme benedictijnerabdij van Cluny. Tussen 900-1100 zeer invloedrijk, met zo’n honderd priorijen verspreid over Europa. Hoezo is netwerken een modern woord?
Op woensdag 17 oktober gaat het door de Provence en de Camargue naar de Middellandse Zee, naar de bedevaartsplaats Les Saintes Maries de-la-Mer. De Maria’s van de Zee, dat zijn Maria Jacobi en Maria Salomé. Hoe deze twee bijbelse vrouwen daar terecht kwamen, daarover zijn verschillende verhalen in omloop.
Marias van de zee.
De Legenda Aurea vertelt dat in het 14de jaar na het lijden van de Heer vanuit heidens gebied bij Israël een scheepje zonder roer, zeil en proviand de Middellandse Zee wordt opgejaagd. Het scheepje dat op wonderlijke wijze de grote zee oversteekt, vervoert Maria Magdalena, Martha en Lazarus, de beide andere Maria’s, de twee mannelijke leerlingen Maximinus en Cidonius en nog enkele andere christenen.
Ook gaat een zwarte dienares mee, Marcilla in de ene versie, Sarah in een andere. Door de hand van God stranden ze in de buurt van Narbonensis, het huidige Marseille. Vanwaar zij met veel succes onder leiding van de Apostel der apostelen het evangelie verkondigen in de Provence.
Les Saintes Maries de-la-Mer kent twee processies per jaar, en bij onze aankomst blijkt men bezig met de voorbereidingen voor de tweede. Bij wijze van uitzondering mogen wij in een speciale ruimte bovenop het kerkdak zien hoe enkele parochianen de kist schoonmaken, nadat ze de glazen schrijn met relieken van de beide Maria’s eruit gehaald hebben. Ze vertellen graag hoeveel deze processies voor hen betekenen.
De Heilige Sara
Bij de bedevaart op 24-25 mei wordt ook het beeld van Sara door de Roma-zigeuners de zee in gebracht. Bij die op 20-21 oktober alleen de beide Maria’s, door de lokale bevolking. Als we zeggen dat we op de terugweg in Parijs de Madeleinekerk gaan bezoeken, reageren ze dat zich daar een reliek van la Madeleine bevindt. Geschonken door de dominicanen van Saint Maximin la Sainte Baume, de heilige grot (baume= grot op zijn Provencaals). We naderen het hoofddoel van onze pelgrimage …
