Twee woorden om mee te leven

Stefan Mangnus is na Richard Steenvoorde vorig jaar de tweede broeder in deze eeuw die in Nederland zijn eeuwige professie doet. Lees ook: Professieviering van broeders op 16 september

In voorbereiding op mijn eeuwige professie mocht ik recent een week op retraite in de Benedictijner abdij van Chevetogne. Ik genoot er van de Byzantijnse liturgie, en leefde er toe naar de professie. Om dat laatste wat toe te spitsen had mijn wijze biechtvader me een vraag meegegeven. Hij had gezegd: ‘Je gaat een beslissing nemen voor de rest van je leven. Misschien is het niet gek om wat tijd te nemen om te kijken of er een zin in de Schrift is om je leven mee te karakteriseren, als een motto dat verwoordt wat voor jou de kern is en waar je later op terug kunt vallen.’

Ik heb tijdens mijn retraite wat op de vraag gekauwd, dierbare Bijbelteksten de revue laten passeren. Telkens kwam ik terug bij twee woorden, woorden die in de Bijbel een paar keer samen genoemd worden: ‘Genade en waarheid’.

Stefan Mangnus o.p., foto Ramon Mangold

Otto Hermann Pesch, een van mijn favoriete theologen, heeft genade eens omschreven als ‘Geschonken vrijheid.’ Ik vind dat een prachtige omschrijving. ‘De hemel en het land, het licht van deze dag, een ook wijzelf, God, zijn er dankzij U, die al van mensen houdt voor zij geboren zijn’ bidden we in een van onze tafelgebeden, en beetje bij beetje ben ik aan het leren wat dat betekent: dat de kern van ons bestaan niets anders is dan dat we onze oorsprong en ons doel vinden in God, die ons uit pure liefde ons bestaan geeft, die ons op ieder moment van ons leven adem schenkt, simpelweg omdat Hij er plezier in heeft dat wij er zijn.

En juist omdat we tot in onze kern geschenk zijn, zijn we vrij. Ons bestaan wordt niet bepaald door onze prestaties of onze identiteit. We hebben geen andere identiteit nodig dan ‘God heeft plezier in mijn bestaan.’ Als dat ons al bij voorbaat gegeven wordt, welke andere identiteit zou een mens dan nog kunnen willen?

We worden ook niet bepaald door onze tekortkomingen of door schuld uit het verleden. Wat ik ook misdaan heb, wat er ook fout gegaan is in mijn leven, het is niet het meest wezenlijke wat er over mij te zeggen is. Want ook in onze zonde laat God ons niet vallen. Gods genade, die geschonken vrijheid, het is de kern van wie we zijn.

Dat andere woord, ‘waarheid’ zet de boel op scherp, want met dat woord komt er een oordeel binnen: waarheid en onwaarheid gaan niet samen. Mij lijkt het onmisbaar, want de Waarheid die God is, is groter dan welk menselijk relativisme dan ook.

Bovendien blijft het ons uitdagen om verder te zoeken dan onze veilige zekerheden. ‘De profetische dimensie van de Kerk gaat verloren wanneer de categorie van ‘waarheid’ vervangen wordt door de categorieën van ‘zekerheid’ en van ‘voorzichtigheid’’ schreef Yves Congar, en ik denk dat hij gelijk heeft.

Tenslotte denk ik dat waarheid niet alleen het doel van ons denken moet zijn, maar dat het ook richting aan ons leven kan geven, als een onderliggende vraag onder alles wat we doen. Veel van het kwaad dat mensen doen, doen ze niet omdat ze slecht zijn, maar omdat iets hen goed schijnt wat het niet is. In dit licht bezien wordt de fundamentele vraag voor ons menselijk handelen niet in eerste instantie: ‘Is wat ik doe goed of slecht?’, maar: ‘Is mijn leven waar, echt, of vlucht ik in illusies?’

Genade en waarheid, ze worden in de Schrift een paar keer samen genoemd. ‘Genade en waarheid gaan arm in arm’ zingt de psalmist (Ps 85,11) en de evangelist Johannes beschrijft hoe de Zoon vervuld was van genade en waarheid en die genade en waarheid ook aan ons gegeven heeft (Joh 1,14.17). Ook in de taal van onze orde gaan ze samen: ‘Veritas’ is ons motto en als we in het O Lumen Dominicus als onze predikbroeder toezingen, noemen we hem ‘Doctor Veritatis’, leraar van de waarheid, en ‘Praedicator Gratiae’, prediker van de genade.

Maar boven alles verwijst dit paar woorden voor mij naar de Drie-ene God. Waarheid wordt in de triniteitstheologie geapproprieerd aan de Zoon, aan Gods Woord. Genade wordt toegeschreven aan de heilige Geest, de Gave van Liefde die God zelf is. Daar waar in ons leven iets van God te ervaren is, gaan die twee arm in arm, wordt ons leven echt, ongeveinsd, en genadig, liefdevol.

Als ik zondag mijn eeuwige professie doe, doe ik dat in de hoop dat deze twee, genade en waarheid, ook mijn leven als predikbroeder mogen tekenen.

Stefan Mangnus o.p.

*

Lees ook: Professieviering van broeders op 16 september

Lees ook: ‘De toekomst voor mij ligt nog geheel open’ (Stefan Ansinger o.p.) en 
Een eerlijke zoeker naar God zijn (Cornelis van Lit o.p.)