Ik ga me oefenen in controleverlies.’
door Erik Borgman
'Ik ben bang om de controle te verliezen’, hoor ik de laatste tijd mensen regelmatig zeggen. Ze bedoelen: als ze oud en ziek worden, als hun lichaam niet meer naar behoren functioneert en hun geest langzamerhand in de mist verdwijnt.
Een paar jaar geleden hadden ze misschien gezegd dat zij bang waren voor de ontluistering, bang om afhankelijk te worden, maar er is sprake van voortschrijdend inzicht: het gaat om controleverlies.
Degenen die ik over hun angst hoorde klagen, gebruikten het als motivering om hoe dan ook de controle terug te willen nemen. Ik wil er zelf een einde aan kunnen maken, zeggen zij, ook al zal ik het misschien nooit doen.
Ik vind het interessant de vraag te stellen waarom de reactie niet is: ik ben bang de controle te verliezen, dus ga ik mij daarin oefenen. Ik ga bij mijzelf onderzoeken of die controle die ik denk te hebben, of dat wel echte controle is en niet een illusie die bestaat bij de gratie van het feit dat ik al die factoren ontken waar ik nooit controle over gehad heb.
Ik ga mij indringend afvragen of wij niet veeleer leven van een genadige welwillendheid die zich overal om ons heen doet gelden en die ons in staat stelt niet ons leven te controleren – juist niet – maar telkens weer de mogelijkheid biedt het als goed te ontvangen en mee vorm te geven.
Ik denk dat het heel verstandig zou zijn als we ons zouden toeleggen op een leven zonder de illusie van controle.
Als wij autonomie niet langer zouden beschouwen als een bezit dat je verwerft als je opgroeit en dat je weer kwijt kunt raken, waarbij dan de vraag als vanzelf wordt hoeveel verlies aan autonomie nog acceptabel is, wil er sprake zijn van kwaliteit van leven, maar als iets wat wij verwerven in onze omgang met onze omstandigheden en wat wij elkaar helpen verwerven in onze omgang met elkaar en met de omstandigheden.
*
Fragment uit de toespraak &Aanspreken tot autonomie’ die lekendominicaan en hoogleraar theologie Erik Borgman uitsprak op 2 november bij het &Allerheiligenberaad’, een jaarlijkse vergadering van bestuurders van katholieke maatschappelijke organisaties.
