en systeembouwer, een rationalist, de grootste denker uit de Middeleeuwen, doctor Angelicus. Theoloog Jozef Wissink schreef voor TGL een liefdevol portret van deze fascinerende dominicaan. 'Thomas wilde God steeds beter leren niet-kennen.’
Thomas is een echte intellectueel: hij wil begrijpen. Dat wil niet zeggen dat hij een rationalist is in de moderne zin van het woord. Tegenwoordig is een rationalist iemand die alles op verklarende wijze wil begrijpen door causale verbanden te zien en die niets kan accepteren, tenzij het in het geheel van causale verbanden past.
Voor Thomas is de menselijke rede eerder het vermogen om gegevens te ontvangen en er onderlinge samenhang tussen te ontdekken. Zijn ratio is wel nuchter, maar niet arrogant. Ze wil nooit het laatste oordeel vellen over de werkelijkheid, omdat ze (gelovig en nadenkend) beseft dat het laatste oordeel nooit aan de mens toekomt.
De moderne ratio zoekt zekerheid: kan ik ervan op aan dat iets echt er is. Thomas zoekt niet primair die zekerheid: die heeft hij al gekregen.
Heeft Thomas een systeem gebouwd? Hij is zeker een systematisch denker, maar een systeem is het niet geworden, al heeft men dat tussen 1860 en 1960 wel vaak gedacht. Als het theologisch denken een systeem oplevert, is dat een teken dat er iets mis gegaan is. God is te groot dan dat Hij in een systeem zou passen. Een systeem heeft de pretentie dat de denker van het systeem het laatste woord heeft en dat dacht Thomas zeker niet. Die plaats was in zijn denken reeds door een Ander bezet.
Iets van de passie van dit denkend zoeken en zoekend denken wordt zichtbaar in het verhaal over de ontvangst van de Dominicanen van Parijs aan het hof van Lodewijk, de latere heilige. Thomas is bij het eten naast de koning geplaatst, maar blijkt in het geheel niet aanspreekbaar. Plotseling slaat hij met de vuist op tafel en roept: ‘Dat is het argument tegen de Manicheeërs. Reginald, schrijf op!’ (Reginald was zijn secretaris).
De prior biedt de koning zijn excuses aan en Thomas ook: hij had niet gemerkt dat hij aan een koninklijke tafel zat en dacht dat hij op zijn studeerkamer aan het denken en dicteren was. Een verstrooide professor is een geconcentreerde professor, een denker. De koning was zo hoffelijk aan zijn eigen secretaris opdracht te geven het argument dat Thomas gevonden had op te tekenen.
*
Lees hier het hele artikel van Jozef Wissink op www.debezieling.nl. Het artikel komt uit deze special van TGL: ‘Het hart op de tong’ – TGL over de Orde
Bekijk ook
