egin juli vertrokken 45 Vlamingen en zeven Nederlanders naar Prouille en omgeving. De Nederlandse dominicaan Jan Vijverberg was een van hen en doet verslag van een reis naar de bronnen van de Orde van de Predikers.
Jan Vijverberg o.p.
Bij thuiskomst was een veel gestelde vraag of Dominicus nu dichter bij me gekomen was. Een moeilijke vraag. Ik heb lang geaarzeld iets op papier te zetten.
Het was de eerste keer dat Nederlanders meegingen; van beide kanten is het heel goed bevallen. De inhoudelijke kant van deze reis was in handen van Ralf de Keyser. Hij is emeritus-professor in de Middeleeuwse geschiedenis; wist veel van de architectuur en nog meer van de vele religieuze groeperingen in die tijd, met name de katharen. Daarom was hij al bij de eerste Dominicusreis uitgenodigd. Overgoten met Vlaamse humor was het goed naar hem te luisteren.
Van 1205 tot 1209 heeft Dominicus goede contacten kunnen leggen met de katharen. De meeste (wonder)verhalen stammen uit die jaren. Maar met het oproepen tot de kruistocht door de paus, met behulp van de Franse koning en de wrede bevelhebber Simon de Montfort, werd 1209 voor Dominicus een rampjaar. Hij werd gedwongen te kiezen voor de kerk, paus, koning van Parijs en Simon de Monfort.
Onvoorstelbaar waren de wreedheden de katharen aangedaan. De hele situatie overviel Dominicus. Wat nu? Hij moet geweten hebben wat er in Lastours en vele andere plaatsen gebeurd is. Heeft hij de kansen die hij in Toulouse kreeg aangegrepen om te redden wat er te redden viel? Richtte hij daarom zijn blik naar Parijs, Bologna en Rome?
Katharen worden verbannen uit Carcassonne in 1209, de schildering stamt uit ca. 1415.
Tijdens deze zeer wrede oorlog kreeg Dominicus het klaar om de Orde in 1216 door Rome erkend te krijgen. Sindsdien is de belangstelling voor Occitania, de streek waar de oorlog woedde, aan het verdwijnen. De geschiedschrijvers waren meer geïntereseerd in de groei van de Orde in Italië en in Europa.
Maar hoe heeft Dominicus dit allemaal beleefd? Vond hij de noden van de Kerk in Occitania ondergeschikt aan de noden van de Kerk in heel Europa? Dat is me niet duidelijk geworden. Wel kan je zeggen dat vele karakteristieken van de Orde terug te voeren zijn in zijn contact met de katharen, tussen 1205 en 1209. Luisteren naar de noden van de ander; elkaar niet veroordelen; het goede in de ander weten te waarderen; in het gesprek met elkaar met goede argumenten komen om zodoende ook respect voor elkaar te tonen.
Lastours
Dominicus zag zijn aanwezigheid in Occitania als een gezamenlijk project, vandaar de meer democratische werkwijze en levenswijze van de broeders. Maar de oorlog heeft hem ook gedwongen mee te doen aan de inquisitie. Al in 1233 werden de inquisitie-tribunalen door de paus aan de dominicanen toevertrouwd. Ook dit hoort tot onze geschiedenis.
De markantste momenten van deze reis waren toch het bezoek aan Lastours, nabij Carcassonne, en Montsegur, twee van de vele plekken waar je bijna de wreedheden tegen de katharen persoonlijk voelt, plekken die door de mensen in Occitania tot op de dag van vandaag worden geëerd.
Jan Vijverberg o.p.
P.S. Voor de Vlamingen was dit de laatste Dominicusreis. Bestaat er in Nederland voldoende belangstelling om zo’n reis te organiseren ?
