et is een beetje vreemd met vrijheid. Als je die eenmaal hebt, wordt ze vanzelfsprekend. Ze lijkt aan diepte, inzet en belang in te boeten, ze lijkt ineen te schrompelen en een beetje sleets te worden. Dominicaan Leo Oosterveen over de Geest van vrijheid en over kleine daden.
Leo Oosterveen o.p.
Na de oorlog, tijdens de wederopbouw, was vrijheid vooral: aan de verzorgingsstaat werken. Iedereen moest gelijke kansen krijgen. Gaandeweg kreeg het verlangen naar vrijheid het karakter van het streven naar persoonlijke ontplooiing. Doen wat je leuk vindt en leren vermijden wat jouw eigen levenskeuzen in de weg zit.
Vrijheid wordt dan een afgrenzing tegenover mensen of omstandigheden die je kunnen hinderen. Je leven hangt van jezelf af. Mis je je bestemming, dan is het jouw schuld. Ook instanties waarop je vroeger gemakkelijk een beroep kon doen voor zorg en steun, maken een terugtrekkende beweging en zeggen steeds vaker tegen elk van ons: zorg maar voor jezelf, want wie moet het anders doen?
Vrijheid als cocon
Onze vrijheid dreigt een cocon te worden waarin we opgesloten zitten, ja een gevangenis bijna. Hoe is dat toch mogelijk? Waar ging en gaat het bij vrijheid eigenlijk om?
Jezus zegt in de weerbarstige taal van Johannes (14, 23-29) aan dat hij weggaat maar op een andere manier blijft. De Geest zal over jullie komen, zegt hij, en jullie zullen in de Geest blijven. Door God en elkaar lief te hebben zal vrede je deel zijn. Daar gaat het steeds om in het Johannesevangelie: onderlinge liefde, vrijheid, vrede.
Vrede is in de Bijbel het meest omvattende woord voor het goede leven voor allen: voor rechtvaardigheid, betrokkenheid, zorg voor de minsten. Zorg voor vrijheid ook, maar wel een vrijheid die vrijmaakt tot solidariteit, betrokkenheid en verbondenheid en niet een vrijheid die daar vanaf wil.
Kleine stappen
De Geest die Jezus aan zijn leerlingen en aan ons schenkt is er een die zo’n vrede en vrijheid in herinnering roept, opdat wij ons die eigen maken. Het is een vrijheid die we niet zelf maken, omdat God ons die geeft. Maar tegelijkertijd een vrijheid die wel onze inzet vraagt en die ons vrij maakt voor elkaar.
De weg van de vrede van Christus gaan is geen marsroute naar een heilsstaat. Zulk soort visioenen koestert het evangelie niet. Het heeft geen politieke theorie, maar roept op tot navolging van een persoon, Jezus van Nazaret. Als je je verbindt met iemand, dan kom je tot daden. Je blijft niet steken in woorden, samen zet je stappen.
Remco Campert dicht het treffend: verzet begint niet met grote woorden, maar met kleine daden. Ook de vrede die Jezus ons nalaat is er niet een van grote woorden, maar van kleine daden. Kleine daden waarmee we telkens iets belichamen van Gods gebod en Gods liefde. Kleine daden die begeesterd en begeesterend zijn. Kleine daden die de menselijkheid en echte vrijheid in onze samenleving proberen te redden, al moeten we ervoor in de onderduik. Kleine daden die de herinnering aan de vrede van Christus en de hoop op Gods rijk en zijn gerechtigheid levend houden.
Leo Oosterveen o.p.
Dit is de ingekorte versie van de preek in het Oecumenisch City Pastoraat, Stevenskerk Nijmegen, op zondag 5 mei 2013. Lezingen: Joel 2, 21-27 en Johannes 14, 23-29. Klik hier voor de volledige tekst.
