p 11 oktober was het precies vijftig jaar geleden dat paus Johannes XXIII het Tweede Vaticaans Concilie opende met zijn toespraak Gaudet Mater Ecclesia. Het recent verschenen boek Visioenen van het Tweede Vaticaans Concilie wil, zo schrijft Joost Jansen o.praem. in het voorwoord, 'de visionaire kracht van het concilie onder de aandacht brengen’.
Een recensie van lekendominicaan Thijs Caspers.
Het boek spitst zich toe op zeven thema’s – visioenen, beter gezegd – die representatief zijn voor deze kerkvergadering. Deze 'grondinzichten’ liggen verankerd in de zestien documenten die het concilie voortbracht, maar meer nog in de inspiratie van degenen die deelnamen aan het concilie.
De visioenen vormen de kern van het boek en zijn kort weergegeven de volgende: (1) Het verstaan van de tekenen van de tijd; (2) De eenheid van het volk van God; (3) Diversiteit in de eenheid; (4) Herbronning als een vorm van vernieuwing; (5) De rijkdom van broeder- en zusterschap; (6) Het besef van de joodse oorsprong; (7) De waarde van kunst en schoonheid als vindplaats van God. De bijdragen zijn geschreven door een tiental auteurs, onder wie lekendominicaan Erik Borgman.
Deze kern van visioenen is ingebed door een inleidend verhaal van Jan Jacobs en een drietal ooggetuigenverslagen, waarvoor Franck Ploum in gesprek ging met bisschop Bluyssen, vicaris-generaal De Groot en bisschop Ernst. Het slotwoord is eveneens van de hand van Jan Jacobs en richt op de toekomst. Het geheel van bijdragen wordt afgewisseld door tussenpagina’s met uitspraken van katholieken over het concilie en afbeeldingen die een bondig beeld geven van vijftig jaar kerkgeschiedenis.
Door de reikwijdte van de visioenen bundelt dit boek van nog geen driehonderd pagina’s bijzonder veel informatie. Daarbij wordt ieder visioen vanuit twee perspectieven belicht, doordat ieder visioen twee bijdragen omvat. Dit zorgt ervoor dat je als lezer twee paden kunt bewandelen die eenzelfde visioen belichamen.
Visioenen van het Tweede Vaticaans Concilie vereist wel enige theologische achtergrond. De verschillende schrijvers schromen niet om vakjargon te gebruiken en de verwijzingen naar bijvoorbeeld kerkelijke documenten en theologen zijn talrijk. Voetnoten blijven echter achterwege en de lezer wordt tegemoet gekomen middels overzichtelijke lijstjes met aangehaalde literatuur aan het eind van ieder bijdrage.
Thijs Caspers
Dit boek ontsluit veel inhoudelijke informatie over het concilie voor de lezer. Het bevat geen baanbrekende nieuwe inzichten, eerder wil het informeren en inspireren: het visioen verder dragen. Hier is het boek zeker in geslaagd, het combineert inhoud met een fraaie vormgeving, op wat kleine schoonheidsfoutjes daargelaten zoals een ongelijke citatenverdeling op de tussenpagina’s.
De visioenen roepen de lezer op de betekenis en inspirerende werking van het concilie verder te onderzoeken. Het sterkt ons in de vraag te verkennen wat het concilie ons nu te vertellen heeft en op wat voor wijze het een hoopvol licht werpt op onze toekomst. Daarmee is het boek uiterst actueel.
Martin Hoondert, Franck Ploum en Jan Jacobs (red.): Visioenen van het Tweede Vaticaans Concilie. Uitgeverij Berne Media. Heeswijk, 2012
