e Amerikaanse dominicaan Gabriel Toretta reageert op de aanslag in zijn land bij de première van de nieuwe Batman-film The Dark Knight Rises. Op 20 juli schoot daar een verklede man twaalf mensen dood en verwondde 58 anderen. Over het kwaad in film en werkelijkheid.
Br. Gabriel Toretta is sinds 2008 dominicaan in de VS. Hij studeerde pre-moderne Japanse literatuur.
De slechterik in de nieuwe Batman-film The Dark Knight Rises heet Bane. Zijn eigen ervaringen met de duisternis hebben vorm gekregen in een griezelig masker en een vervormd stemgeluid. Bane staat voor een donkere visie op menselijke macht zonder enig moreel besef. Het geweld dat hij gebruikt is niet willekeurig, maar listig georkestreerd en bedoeld om orde in chaos en leven in dood te veranderen. &Jij bent… het pure kwaad’, zegt een van zijn slachtoffers – en sterft.
Een zwart gat
Zulke slechtheid behoort niet alleen tot het rijk van de fantasie. De aanslag van James Holmes op een bioscoop in Aurora verraadt eenzelfde dorst naar chaos en dood. Verschillende reacties noemen het een daad van &puur kwaad’.
Intuïtief klopt dit. Een daad als deze slaat een wond, een zwart gat dat alle licht in zich opzuigt. Het gaat lijnrecht in tegen de scheppingsdaad van God, die zegt: &Laat er … zijn’. Een daad als deze zegt: &Laat er niet zijn’. &Puur kwaad’ noemen wij daden die deel lijken te zijn van een leegte die gelijkwaardig en tegengesteld is aan Gods zijn.
Vervorming
Bane, gespeeld door Tom Hardy, is de slechterik in de nieuwe Batmanfilm.
Dat is het gevaar van deze uitdrukking. Het doet alsof het kwaad onafhankelijk van het goede bestaat, afkomstig van een Slechte die Gods rivaal is. Maar kwaad bestaat nooit in pure vorm, het is altijd een vervorming van iets wat God goed heeft gemaakt.
Maar voor iets wat alleen maar een vervorming is, heeft het kwaad wel een erg sterke aantrekkingskracht op ons. Sommige mensen laven zich aan de gruwelijke details over de laatste seriemoordenaar, anderen verzamelen verhalen van afgrijselijke misdaden. Op een gewoner niveau neigen we er allemaal naar om ons te fixeren op wat ons is aangedaan, alsof ons voortdurend nadenken erover er op de een of andere manier een betekenis uit wringt.
Het goede
Maar het richten op slecht gedrag helpt ons niet om te begrijpen waarom er iets slechts is gebeurd. Een ingenieur kijkt ook niet eindeloos naar het gat in een kapotte brug om te begrijpen waarom die instortte. In plaats daarvan kijkt hij naar de overblijfselen en redeneert vanuit zijn kennis van bruggenbouwen wat er mis is gegaan.
Iets slechts kan nooit op zichzelf begrepen worden. Om de betekenis ervan te begrijpen moeten we zien wat het echte of bedachte goede is waar de intentie op gericht was. In de film The Dark Knight Rises zien we gaandeweg dat Banes gedrag ooit begon bij een grote liefde, die iets moois had kunnen zijn. Bane is niet de incarnatie van puur kwaad, maar een wreed gebroken man die op zoek is naar iets waarvan hij niet weet hoe dat te realiseren.
Het goede kennen en liefhebben
James Holmes bij zijn eerste voorgeleiding na zijn goed voorbereide aanslag op bioscooppubliek van The Dark Knight Rises.
Daarom gaat het in de leer van de kerk nooit over kwaad op zich. Satan kan ons verleiden te denken dat er zoiets is als puur kwaad, maar de waarheid over de werkelijkheid is dat God uit is op de vervolmaking ervan, niet op de gebrokenheid. We begrijpen pas iets van het kwaad en van wat er misgaat als we het goede kennen en liefhebben.
De daden van Bane in de film kunnen ons overweldigen, totdat we ze zien in de context van het goede waarnaar hij in zijn gebrokenheid taalt. Net zo kunnen we niets te weten komen over James Holmes als we alleen blijven kijken naar de feiten van de aanslag op 20 juli. Misschien komen we nooit te weten naar welk goed James Holmes verlangde, maar we kunnen niettemin met vertrouwen kijken naar God die &het kwade overwon door het goede’ (Romeinen 12:21).
Dit is de ingekorte versie van een artikel op de website Dominicana
Klik hieronder om de trailer van de film te bekijken.
