e Vlaamse dominicaan Jos Smeets bezocht afgelopen jaar Sevilla, tijdens de Goede Week. Hij zag er de processies van de broederschappen en verdiepte zich in een volkse traditie van eeuwen, waarin het lijden centraal staat, en niet de heilsboodschap van Pasen.
Palmzondag 2011. Novicemeester Padre Carmelo neemt mij samen met zijn twee novicen op sleeptouw. Voorzien van vouwstoeltje, fototoestel, programmaboekje, maar dit jaar uitzonderlijk ook van een paraplu en een radiootje dat om de haverklap het weerbericht uitzendt, veroveren wij ons samen met duizenden andere mensen een plekje langsheen het parcours.
Goede Vrijdag
Voor het eerst sinds tachtig jaar zal de regen optreden als spelbreker. De grootste en meest bekende van de in totaal 61 broederschappen zullen binnen blijven: die van de Lieve-Vrouw Esperanza de Triana met 1.800 nazarenos (gemaskerde boetelingen), die van de 'Jesús del gran Poder’ (2.300 boetelingen) en die van de Onze-Lieve-Vrouw La Macarena (2.500 boetelingen). Deze groep vertrekt op Goede Vrijdag om middernacht voor een 14 uur durende processie naar de kathedraal en terug.
Iedere groep draagt twee pasos mee: levensgrote beelden die taferelen uitbeelden van het lijden van Christus en Maria. Stoere costaleros dragen de loodzware pasos doorheen de straten van de stad, in stilte of op de tonen van een fanfare. Af en toe wordt halt gehouden om te luisteren naar een saeta (klaaglied in flamencostijl), dat vanaf een van de balkons wordt gezongen.
Broederschappen
Het is vooral de Vlaamse dominicaan P. Meersseman geweest die de betekenis van de broederschappen aan het licht heeft gebracht. Collega-historici zeggen over hem dat hij op historisch vlak dezelfde 'Copernicaanse revolutie’ bewerkstelligd heeft als die welke bijvoorbeeld een pater Congar op theologisch vlak heeft doorgevoerd: de herontdekking van de Kerk als volk van God en niet enkel als een hiërarchisch gestructureerd organisme.
De broederschappen die aan de basis lagen van de viering van de semana santa ontstonden in het begin van de XVIde eeuw. In de twee voorafgaande eeuwen was het accent van de theologie, de mystiek en de devotie verschoven van Jezus-God naar Jezus-mens. Men ging zich aan de hand van passietaferelen bezinnen op het lijden en de dood van de mens Jezus. En door boete en zelfkastijding (o.a. geseling) wilde men dat lijden ook letterlijk navolgen.
Spiritualiteit
De spiritualiteit van de broederschappen was verder gebaseerd op evangelische waarden als eenvoud, nederigheid, liefde en caritas. Uiteraard bleef men oog hebben voor het correcte en onberispelijke geestelijke en morele leven én voor de materiële problemen van de leden van de broederschappen. Niet voor de verdediging van het katholieke geloof. Dat deed de Inquisitie wel.
Ten tijde van de barok verloor de semana santa haar bezinnend karakter en veranderde in een uitbundig feest, waarbij de aandacht voor het lijden en de dood van Christus ondergesneeuwd dreigde te raken. In die tijd kwam het accent ook meer en meer te liggen op de figuur van de Lieve-Vrouw van Smarten.
Volksreligie
Tot op vandaag wordt binnen de broederschappen veel belang gehecht aan een moreel hoogstaand christelijk leven en aan het beoefenen van de naastenliefde, bij voorbeeld in de vorm van steun aan caritatieve projecten. Er gaat immers heel wat geld om in het wereldje van de broederschappen, die de laatste jaren overigens ook het decor vormen waarin politici zich graag laten zien.
Het Tweede Vaticaans Concilie bracht grote veranderingen voor het Spaanse katholicisme. De Kerk legde het accent niet langer op de volksreligie, die het gevoelsleven van de mensen aansprak, maar op een meer intellectuele omgang met de christelijke leer, op een aangepaste evangelisatie en op de inzet van de christenen in de samenleving. Met het invoeren van de volkstaal verloor de liturgie, waarin de sacramenten (vooral dan de eucharistie) centraal stonden, veel van haar magisch karakter.
Dominicanen
Toch is het de Kerk niet gelukt de viering van de semana santa te bevrijden van haar exclusieve gerichtheid op het lijden en de dood van Christus. Op de jonge en eerder kleine broederschap van de Resurrección na, viert geen enkele broederschap het Paasfeest. Ook de dominicanen beten zich op pogingen om hun broederschap warm te maken voor de heilsboodschap van Pasen de tanden stuk. Hun verrijzeniscatechese sloeg niet aan en het kwam tot een breuk met hun broederschap die wel nooit meer zal worden hersteld.
Klik hier voor achtergronden (Spaanstalig)
