Mogen wij ons leven uit dankbaarheid teruggeven aan de O.L. Heer waarmee wij vroeger zijn opgevoed?’ Die vraag stelde lezer Sjaak van Osch op 23 januari op deze website, als reactie op een artikel van pastor en lekendominicaan Dorry de Beijer over 'voltooid leven’. Dorry schrijft hem terug.
Zeer geachte Sjaak van Osch,
Uw reactie ‘Als lijdzaamheid is verdwenen‘ op mijn bijdrage aan het themanummer van TGL over Voltooid Leven heeft veel bij mij opgeroepen. Meer dan ik u in dit korte antwoord kan laten weten.
Ik dank u dat u gereageerd heeft zoals u dat deed: met uw persoonlijke verhaal van uw levensweg en zoektocht naar wat waar en goed is, voor uzelf maar zeker ook voor anderen. Daarin voel ik mij met u verwant, ook al blijf ik binnen de kerk waar u uit gestapt bent. U zegt ook eerlijk dat u zich niet begrepen voelt door mij en Erik Borgman, die ik in dit artikel citeer. U mist diepgang en zoekt vastigheid en had gehoopt daar bij ons iets van te vinden.
Ik heb mijn artikel zo proberen te schrijven dat duidelijk wordt dat ook ik in dit soort gevoelige vragen het ‘verlossende’ woord niet weet en in die zin geen vastigheid te bieden heb. Deze week nog sprak ik met een collega over een verzoek tot euthanasie van een bewoner van een van onze huizen. Dat is samen zoeken, met hem en met allen om hem heen, familie en professionals. Dat worstelen is nodig, daarin zeggen we elkaar dat we er niet achteloos mee om willen gaan. Want het gaat om een mens, die niet alleen kwetsbaar maar ook kostbaar is.
Wees opstandig!
Het doet mij goed dat u misstanden aanklaagt die u tegenkomt in verzorgings- en verpleeghuizen. Ik zou willen dat er veel meer mensen waren als u! Ik zou willen dat er een landelijke lobbyclub zou zijn die zich sterk maakt voor een goed leven voor oudere mensen, hoe gezond of ziek ze ook zijn. Een lobby die net zo luid van zich laat horen als de NVVE en Uit Vrije Wil, met net zoveel BN-ers.
Ik zou daar meteen lid van worden. Want ik deel uw zorg om de zorg. Niet alleen als professional, maar ook als dochter van een moeder die nog zelfstandig woont maar steeds meer hulp nodig heeft. Ik ben het met u eens: hier past geen lijdzaamheid in de zin van berusting, maar opstandigheid in de goede religieuze zin van het woord: opstaan tegen onrecht.
Lijdzaamheid of berusting
Maar lijdzaamheid is voor mij niet hetzelfde als berusting. Lijdzaamheid is voor mij een positieve en belangrijke waarde. Want niet alle lijden is weg te nemen, dat hoef ik u niet te vertellen. Lijdzaamheid oefenen kan helpen om het leed te aanvaarden en te dragen, zonder dat het je in zijn greep krijgt. Daar is niets berustends aan, want het is een actieve houding. Dat geeft paradoxalerwijze ook weer meer zin het leven en oog voor ‘de kleine dingen die het doen’.
Wat mij in uw reactie het meest raakt is dat u – en steeds meer ouderen met u – er niet vanzelfsprekend op durft vertrouwen, dat anderen uw last zullen helpen dragen. De zorg staat onder druk. Mag ik het mijn partner en kinderen aandoen om mij te moeten zien lijden? Of tegen deze achtergrond de zelfgekozen dood niet een milde goede dood kan zijn? Zo vraagt u.
Er gaat iets mis
In individuele contacten zal ik aanmoedigen deze vragen en daarbij behorende gevoelens van angst en onzekerheid te delen met hun dierbaren. Juist omdat mijn ervaring is dat dat vaak tot opluchting en bevestiging van de onderlinge band leidt.
Maar u spreekt van ‘wij ouderen’ en dat maakt uw vragen van een ander niveau, namelijk dat van de samenleving. En uw vragen zijn voor mij een signaal dat er iets grondig mis gaat in onze samenleving.
Het mag niet zo zijn dat individuele mensen hun leven zouden willen beëindigen uit bezorgdheid dat hun afhankelijkheid en kwetsbaarheid niet gedragen wordt. Uit angst dat zij niet de zorg krijgen om zoals u dat zo prachtig formuleert ‘stapje voor stapje het ouder worden te beleven en te ondergaan’.
Mag ik er zijn?
Is het niet vreemd dat u zich afvraagt of u er wel mag zijn, als u ziek en afhankelijk wordt? Of u anderen niet moet sparen? Dat blijkbaar steeds meer oudere mensen zich die vraag stellen vind ik alarmerend. Het zegt iets over onze samenleving, waarin subtiele vormen van dwang hun uitwerking niet missen.
Hoe vrij is een keuze voor de dood, als die door culturele normen en sociaal-economische politiek een bepaalde kant wordt opgestuurd? U heeft pijn geleden aan een autoritaire christelijke moraal van ge- en verboden. Maar kan de huidige maatschappelijke nadruk op onafhankelijkheid en zelfredzaamheid niet even genadeloos zijn?
Dorry de Beijer
Oplossing
De dood kan soms als een verlossing komen uit ondraaglijk en uitzichtloos lijden. Ik bid ook met mensen dat God hen mag komen halen. Ik zal zij die daarom vragen altijd bijstaan, niemand uitgezonderd. Maar de dood mag niet, hoe ‘vrij’ gekozen ook, de oplossing worden voor een maatschappelijk gebrek aan zorg voor mensen die door ziekte of ouderdom afhankelijk zijn. Daar moet ik mij tegen verzetten vanuit mijn geloof in God, die ons oproept om elkaar te behoeden in onze kwetsbaarheid.
Met hoogachting,
Dorry de Beijer
Geschreven na contact met Erik Borgman
