etrus van Verona was een heilige inquisiteur en dominicaan, vermoord vanwege zijn felle strijd tegen ketterijen… 4 juni is zijn feestdag. Leo de Jong o.p. doet 'een poging om hem enigszins te begrijpen’.
Petrus – zijn feestdag is 4 juni – werd in 1205 geboren in Verona, Noord-Italië, uit kathaarse ouders. Op zijn vijftiende jaar ging hij over naar de georganiseerde kerk en spoedig daarna trad hij in bij de dominicanen, die nog maar net bestonden. De orde der predikers vormden een strenge orde met vaak zeer geleerde leden, die sober leefden en door prediking de ketterij bestrijdend.
Wat kon een idealist als Petrus zich beter wensen? Zijn boetedoening, naastenliefde en welsprekendheid werden hoog geprezen. In Noord-Italië trok hij van dorp naar dorp om het ‘ware geloof’ te verkondigen vanaf de kansel, op de trappen van de kerk of het dorpsplein. Het volk vereerde hem, maar de duizenden ‘goede christenen’, zoals de katharen zich noemden, zagen in hem een verlengstuk van het machtsinstituut van de rooms-katholieke kerk.
Het verhaal gaat dat hij, stervende, met zijn eigen bloed ‘credo’ op de grond schreef
Inquisitie en bloed
Petrus werd pauselijk gezant in Milaan, in 1232. Hij bekleedde daarna verschillende functies in de orde en werd in 1251 pauselijk inquisiteur voor Como en Milaan. Maar op 6 april 1252 werd hij, onderweg van Como naar Milaan, bij het dorp Farga vermoord, door een dolkstoot en een bijlslag. Het verhaal gaat dat hij, stervende, met zijn eigen bloed ‘credo’ op de grond schreef. De moordenaars waren ingehuurd door rijke sympathisanten van de katharen uit Milaan.
De moord was een provocatie en ‘Rome’ reageerde met een bijna ogenblikkelijke heiligverklaring, in 1253. Dit gebeurde door paus Innocentius IV, die uitdrukkelijk het martelen van ketters goedkeurde! Zo werd Petrus de tweede heilige van zijn orde, na Sint Dominicus. Hij is bijgezet in de San Eustorgio te Milaan.
Enorme veranderingen
De dertiende eeuw was een tijd van geweldige sociale veranderingen. De steden kwamen op, en daarmee de internationale contacten via de handel. Universiteiten ontstonden en bloeiden. Overal in Europa kregen nieuwe ideeën vorm en inhoud.
Ook theologische ideeën, zoals die van Hildegard von Bingen, Beatrijs van Nazareth, Hadewijch. Sint Thomas van Aquino, later de grote kerkleraar, werd aanvankelijk veroordeeld door de bisschop van Parijs. Het hoogte- en voorlopige eindpunt van al die spirituele beweging is de prediking en de veroordeling van Meister Eckhart o.p. (1260-1326).
De kerk in Verona
Vernieuwers en bekeerlingen
Franciscus en Dominicus probeerden richting te geven aan de nieuwe bewegingen. Zij wilden hun doel vooral bereiken via prediking, goed voorbeeld en overredingskracht (al kunnen we vragen stellen bij de houding van Dominicus ten aanzien van de afgrijselijke strijd in Zuid Frankrijk).
Rome had vaak niet zoveel geduld, evenmin als veel latere leden van de franciscanen en dominicanen. Franciscus werd door zijn ordegenoten geïsoleerd en door Rome aan banden gelegd. Volgens mij was Petrus van Verona ook zo’n mens, die er eerlijk van overtuigd was dat de zachtere benadering niet meer voldeed. Hij was trouwens een bekeerling, en die blinken vaker niet erg uit in begrip voor de stroming, die zij hebben verlaten!
Inquisitie
Geloofsonderzoek en het veroordelen van ‘ketters’ via inquisiteurs (letterlijk: onderzoekers) begon al nadat de rooms-katholieke kerk in 315 na Chr. staatskerk werd. Bisschoppen stelden theologische deskundigen aan als onderzoekers – de bestraffing was in handen van de wereldlijke overheden. Martelen en in onze ogen harde en wrede straffen waren helaas als rechtspraktijk geaccepteerd. Ik heb de indruk, dat ook Dominicus als zo’n getuige-deskundige heeft gefunctioneerd.
Uiteraard waren deze inquisiteurs er in alle soorten en maten: mildere, fanatieke en zelfs sadistische. Gregorius IX (paus van 1227-1241) vond de bisschoppen te toegeeflijk en stelde de pauselijke inquisitie in, waarvan de leiding vooral in handen van dominicanen kwam. Of dat ooit de bedoeling van Dominicus geweest is?
Onze patroonheilige…
Hier komt dus het functioneren van Petrus van Verona in beeld. Hij was een man van de tweede generatie in de orde. Hij was zelf een bekeerling en was vast iemand die geloofde in de harde hand – al wordt ook zijn mildheid geprezen, dat moet gezegd.
Uiteindelijk had Petrus, overtuigd geloofsverdediger als hij was, misschien niet eens in de gaten dat hij slachtoffer werd van politieke spelletjes. Zijn dood werd immers bevolen door vooraanstaande Milanese burgers, die zich, zoals veel rijker wordende steden in Noord-Italië, los wilden maken van de invloed van de paus, die de wereldlijk heerser was over de grote kerkelijke staat in Italië.
Leon. Raph. De Jong o.p.
Bekijk ook
