n 1879 werd onder leiding van architect P Cuypers een zijkapel toegevoegd aan de kloosterkerk van Huissen, gewijd aan Thomas van Aquino.
Deze was de grootste theoloog van de dertiende eeuw en is dit ook in de dominicaanse traditie. Volgens paus Leo XIII (1878-1903) was Thomas DE theoloog van de kerk.
André Lascaris o.p. schreef deze inleiding voor het Huissense vriendenblad ‘Op de Stadsdam’. Klik hier voor de ramen van de Thomaskapel in Huissen, die in deze special worden getoond en besproken.
Thomas werd geboren in 1224 in de buurt van Napels. Hij trad tegen de zin in van zijn familie in bij de Predikorde, de dominicanen, en studeerde theologie in Parijs en Keulen. Veel tijd werd daarbij besteed aan de studie van de Bijbel. In 1256 is hij meester in de theologie. Van 1259 tot 1268 geeft hij les in Italië, daarna vier jaar in Parijs en dan weer twee jaar in Napels. Hij sterft in 1274 op weg naar het concilie van Lyon als theologisch adviseur.
Compact en helder
Thomas was een grote breedgeschouderde man met een donkere gelaatskleur; van nature was hij zwijgzaam. Hij heeft veel geschreven, vaak door middel van secretarissen, in een compacte heldere stijl. Zijn handschrift is alleen voor specialisten te ontcijferen. Zijn grootste werk is de Questiones Disputatae (Betwiste kwesties), zijn meest populaire de Summa Theologiae (Samenvatting van de Theologie) die systematisch de vragen rond het geloof bediscussieert.
Beeld van Thomas bij de Radboud Universiteit Nijmegen
Wat maakt Thomas belangrijk? Mede door hem staren we minder naar de hemel, en hebben we meer aandacht voor de aarde, voor ons lichaam, voor de mens Jezus. Die wending hing overigens toen in de lucht. Thomas vond dat onze kennis via de zintuigen uit de wereld kwam.
Voor ons is dit gewoon. Maar zijn tijdgenoten dachten dat mensen een soort geheugen hadden, waarin alle ideeën al waren opgeslagen en dat die ideeën uit God kwamen.
Dit sloot aan bij de Griekse filosoof Plato. Thomas probeerde Aristoteles, een kritische leerling van Plato, te introduceren. Deze wending naar de aarde betekent onder meer dat voor Thomas de mens een eenheid is. Een mens is niet een ziel die op een of andere manier in een lichaam zit en daaruit min of meer bevrijd moet worden, zoals velen dachten.
Ziel en substantie
Voor Thomas is de ziel een levensbeginsel. Alleen dankzij Gods ingrijpen kan de ziel blijven bestaan na de dood van het lichaam. Voor Thomas, die in een relatief stabiele maatschappij leefde, waren dingen en mensen ‘vastigheden’, ‘substanties’, die op zichzelf stonden. Soms hadden ze een relatie met andere substanties, maar dat was bijkomstig. Bijkomstig ook waren kleur, kwaliteit, kwantiteit, tijd, enzovoort. Ook in zijn stabiele maatschappij traden veranderingen op. Wat nog niet is, kan een werkelijkheid worden.
Mede door hem staren we minder naar de hemel, en hebben we meer aandacht voor de aarde, voor ons lichaam, voor de mens Jezus.
In de eucharistie sprak hij van ’transsubstantiatie’; dankzij God blijft het bijkomstige van brood en wijn (vorm, kleur, enzovoort) hetzelfde, maar de substantie verandert in het lichaam en bloed van Jezus, die daardoor geestelijk, niet fysiek, aanwezig komt. Dit werd later de meest verbreide theorie over de aanwezigheid van Christus in de eucharistie.
Levend mysterie
God is voor hem geen filosofisch beginsel, maar een levend mysterie, dat wij alleen kennen via de wereld en via Jezus. We weten wat God niet is, niet wat God is. We weten zelfs niet wat dit ‘is’ betekent, wanneer we zeggen dat God ‘is’.
Het gedachtegoed van Thomas is grotendeels achterhaald. Hij maakt bijvoorbeeld geen onderscheid tussen dingen en mensen. We moeten hem niet herhalen, maar in zijn geest nieuwe wegen vinden om over God, Jezus en zijn Geest te spreken. De ramen in de kapel werpen geen licht op de inhoud van de theologie van Thomas. Ze zijn anekdotisch en vroom. Maar deze buitenkant kan ons nieuwsgierig maken naar de binnenkant.
André Lascaris o.p.
Klik hier voor een eerdere levensbeschrijving door Ted Schoof o.p.
Zonlicht in de Thomaskapel in de kloosterkapel van Huissen.
