Wie weet te buigen, zal zelf niet breken.” Zaterdag 19 maart 2011 verzamelden de leden van de Dominicaanse Lekengemeenschap Nederland zich in het Dominicanenklooster in Huissen voor een thema-studiedag over liturgie. De dag stond onder leiding van Theo Menting en Henk Jongerius. Een impressie door Karin Bornhijm en Jan van Hooydonk.
Wat is liturgie eigenlijk? Volgens dominicaan en liturgist Henk Jongerius kunnen we die vraag alleen maar beantwoorden als we ons rekenschap geven van de joodse wortels van de liturgie. “In het jodendom betekent liturgie op de eerste plaats 'dienst’. Liturgie is het antwoord van de mens op Gods uitnodiging om de wereld te bewonen, de schepping te bewaren en je en verantwoordelijkheid daarvoor te nemen. De eigenlijke en belangrijkste eredienst vindt dus plaats in het leven van alledag: de dienst aan God en de medemens. De cultische eredienst – in tempel, synagoge of kerk – is een verdichting hiervan.”
De eredienst, de liturgie – zo betoogt Jongerius – laat zien waar het in ons bestaan om gaat. In Exodus 20 is te lezen dat we door de sabbatsdag eraan herinnerd worden dat we dienstknecht zijn geweest in Egpte en van daaruit geroepen zijn om in vrijheid te leven, in vrijheid te spreken en te weten waar het in het leven op aankomt.
Jongerius: “Liturgie is dus altijd: gedenken. Maar een gedenken dat méér is dan een louter zich herinneren. Als we gedenken roepen we de relatie met anderen en met God weer tot leven. Er wordt in de liturgie een werkelijkheid opgeroepen en verkondigd die groter is dan wijzelf. In die zin kun je zeggen: Niet de mens maakt de liturgie, maar de liturgie maakt de mens.
Liturgie plaatst ons in een groter geheel van traditie, van ruimte en van tijd. Door in het heden het verleden te gedenken ontstaat er toekomst. In de liturgie vallen verleden, heden en toekomst samen.”
“Goede liturgie heeft altijd van doen met beleving.” Na de inleiding van Jongerius volgen dan ook enkele workshops waarin de beleving en vormgeving van de liturgie aan de orde komt.
Lekendominicaan en kerkmusicus Theo Menting geeft een zangworkshop met o.a. liederen van de Franse dominicaan André Gouzes. Henk Jongerius geeft een korte masterclass over het voordragen van teksten (gedichten, gebeden, psalmen).
“Wie weet te buigen, zal niet breken.” Liturgie is ook in letterlijke zin beweging. Het lichaam wordt ingeschakeld in de dynamiek van de liturgie. De aanwezigen oefenen de verschillende liturgische houdingen: zitten, (op)staan, knielen, buigen. Die houdingen hebben binnen de liturgie een eigen betekenis en vragen om een juiste expressie.
Alle oefeningen en workshops leiden aan het eind van de dag tot een gezamenlijk vesperviering. Aan het slot daarvan worden we heengezonden met de woorden waarmee wijlen dominicaan David van Ooijen aan het eind van de viering de overgang van de dienst in de kerk naar de dienst in de wereld markeerde: “Laten we dan gaan om te doen wat we hier vandaag gevierd hebben.”
