f en toe komt er een boek uit dat tot fijnproeven verleidt. Natuurlijk had er op deze site al lang een vermelding moeten staan van dit boek met tien visies op de befaamde dominicaanse mysticus Meister Eckhart, maar de recensent wilde het zo graag eerst goed lezen. En verloor zich vervolgens in de rijke smaken ervan.
door Arjan Broers
Het is fascinerend om te zien hoe Meister Eckhart, zeven eeuwen na zijn leven, nog steeds mensen boeit, aan het lachen brengt, tot inzicht laat komen en ook verwart, ja, dat ook. 'Hij leeft, in het nu van de eenentwintigste eeuw’, schrijft redacteur Jaap Goedegebuure zelfs in zijn inleiding.
Even opmerkelijk is het dat de Duitse meester dat niet alleen met kerkelijke of zelfs maar gelovige mensen van nu doet, maar een veel breder publiek verleidt om met hem mee te denken, te ontdekken – en te ont-denken. Daar kan de hedendaagse spiritueel leraar Eckhart Tolle – de schrijver van de wereldwijde bestseller De kracht van het nu – nog een puntje aan zuigen.
Bruggenbouwer
Eckhart is een gelovig denker en leefde het leven van een prediker, professor, ordebestuurder en pastor. Toch wordt hij daardoor niet getypecast, gezien het zeer diverse (zij het uitsluitend mannelijke) gezelschap dat aan de bundel meewerkte.
De tien visies op Eckhart worden ons gegeven door letterkundige Jaap Goedegebuure; germanist Jef Jacobs; filosoof, programmamaker en schrijver Roel Bentz van den Berg; schrijver Oek de Jong; filosoof Gerard Visser; zenleraar Nico Tydeman; uitgever Jan Oegema; hoogleraar spiritualiteit Frans Maas en natuurlijk C.O. Jellema, de in 2003 overleden dichter wiens vertalingen van Eckharts teksten nog steeds worden geroemd. De tiende auteur is Marcel Braekers, de Vlaams dominicaan en tegenwoordig provinciaal.
Hoogtepunten
De bundel is rijk aan inzichten en hoogtepunten. Eckhart wordt vaak een mysticus genoemd, en die staan in de beeldvorming meestal als emotionele en poëtische denkers recht tegenover verstandelijke dogmatische denkers.
Jef Jacobs echter betoogt in zijn levensbeschrijving dat Eckharts mystieke weg allereerst een rationele is, scholastisch en aristotelisch. In zekere zin, zo interpreteer ik het maar, begint Eckhart niet bij de liefde, maar denkt hij door tot het denken stokt – en dan slaat hij toe met zijn verwarrende en beeldende beeldenstorm, bedoeld om God God te laten zijn.
Tegelijk, stelt Jacobs, was Eckhart allereerst zielzorger en dan pas denker; 'eerst Lebemeister, dan pas Lesemeister’.
Durven
Jan Oegema pleit er in zijn bijdrage voor om Eckhart niet te voorzichtig te benaderen, maar om hem als eenentwintigste-eeuwers te lezen, met dezelfde dapperheid en dartelheid waarmee Eckhart zelf ook omging met christelijke en antieke bronnen. Dat leidt er onder meer toe dat Oegema oog krijgt voor de menselijke en vrouwelijke manier waarop Eckhart over God spreekt, vooral in de periode waarin hij van het Latijn overstapte naar zijn moerstaal: het Middelhoogduits. 'Ze is plooibaar en beweeglijk als het leven zelf’.
Oegema verbaast zich er bovendien over dat Eckhart nooit over diepe mystieke ervaringen heeft gesproken. 'Hij moet op een gegeven moment iets hebben gezien, iets hebben ingezien, en toen hij het zag wist hij het.’ Eckhart heeft het zelf 'doorblijden’ genoemd, helemaal blij worden, ervan doortrokken zijn, zoals God zelf 'van vreugde durchkitzelt is’.
De consequentie daarvan is dat Eckhart alles onder ogen durfde zien: zowel het mooie als het lelijke, verdrietige, gewelddadige.
Oegema zet Eckhart tegelijk neer als iemand die een rol speelde in het centrale debat van de dertiende eeuw: die om de armoede, waaruit de bedelorden zijn ontstaan als een oprechte zoektocht naar waarheid, zoals het devies van de dominicanen luidt.
Naar de winkel!
Zo bevat haast elk artikel in dit rijke boek een aantal inzichten of doorzichten in wat er gebeurt als heel verschillende mensen van nu zich verbinden met een middeleeuwse meester als Eckhart.
De weloverwogen zinnen van C.O. Jellema, de meditatieve lezing van zenleraar Tydeman, de bijna pop-achtige vertolking van Roel Bentz van den Berg, en de meer vertrouwde maar daarom niet minder boeiende stijl van Marcel Braekers o.p. en Frans Maas.
Het boek besluit met twee preken en een tractaat van de meester zelf, teksten die ik zelfs steeds ervaar als botten voor een hond moeten zijn: je kunt erop blijven knagen, helemaal door krijg je ze nooit.
Eckhart nu. Tien visies op Meister Eckhart.
Red. Jaap Goedegebuure en Oek de Jong.
Uitgeverij Augustus, ISBN 978-90-457-0448-7
