en halve eeuw geleden werd Harrie Penninx o.p. geheel onvoorbereid naar Zuid-Afrika gestuurd. Nu moet hij weer wennen: aan een geheel veranderd Nederland. Een inkijkje in een rijk en bewogen leven.
“Volkomen onvoorbereid kwam ik – nu 50 jaar geleden – aan bij Kaap de Goede Hoop in Zuid-Afrika. 'Vergeet niet een zonnebril en knoopjes voor je priesterboord mee te nemen, want die kun je daar niet krijgen’, was het enige advies dat ik mee kreeg.
Op Paaszondag na de hoogmis moest ik bij de provinciaal komen die mij zonder enige plichtplegingen vertelde: 'Wij hebben het goed gedacht om jou naar onze missie in Zuid-Afrika te sturen en je kunt dat vanmiddag je familie gaan vertellen’. Daarmee was de kous af.
Apartheid
Zoals vele anderen vertrok ik naar een ver en vreemd land, leerde andere talen spreken, andere culturen kennen en leefde en werkte samen met mensen die ik daar ontmoette. Het evangelie kent geen grenzen, noch van landen of nationaliteiten, noch van rassen of etnische groepen.
Eerst een half jaar naar de bergen van het koninkrijk Lesotho om Sesotho te leren. Daarna voor drie jaar werkzaam in een uitgestrekte plattelandsparochie, waar ik meteen al kennis maakte met de apartheidspolitiek van Zuid-Afrika. Als blanke mocht ik niet wonen tussen de zwarte mensen en door de blanken werd ik voor 'kafferboetie’ aangezien.
De jaren van de apartheid hebben ons zwaar op de maag gelegen, ons werk zeer bemoeilijkt, vooral door allerlei beperkingen, tegenwerking, verdachtmaking en zelfs bespionering van ons werk. Bedreigingen en soms levensgevaarlijke situaties zijn iets om nooit te vergeten.
Aids en armoede
Gelukkig dat we de ommekeer en de vreedzame overgang zonder wraakgevoelens ook hebben mogen meemaken. Niet dat alles in een handomdraai opgelost is. Daar gaan generaties overheen.
Nu zijn de meer dan vier miljoen Aids- en HIV-patiënten een enorm probleem. Er hangt een groot taboe rond deze ziekte. Patiënten worden door de familie verborgen gehouden of thuis weggestuurd, wat de verzorging niet ten goede komt. De Katholieke Kerk speelt een belangrijke rol in de bestrijding, maar ook in de opvang en de verzorging van patiënten alsook van hun nabestaanden.
Daarnaast is de werkeloosheid onder de zwarten zeer hoog. Plaatselijk kan dit oplopen tot 60 % met enorme criminaliteit als gevolg. Ook het drugsgebruik ligt hoog en er is veel corruptie tot in de hoogste kringen.
De kerk bloeit
Ondanks dit alles bloeit het kerkelijk leven. Het aantal katholieken is in al die jaren enorm toegenomen en er is vooruitgang en ontwikkeling te bespeuren op velerlei gebied met de nadruk op de lokale kerk en inculturatie. Permanente diakens en pastorale werkers – mannen zowel als vrouwen – vervullen belangrijke taken.
De hoop blijft gevestigd op de jeugd. We mogen trots zijn dat ook na de politieke omwenteling zoveel jongeren bij de kerk betrokken zijn. Gelukkig groeit ook het aantal priesterroepingen. Afrikaanse bisschoppen en kardinalen besturen de Afrikaanse kerk en we vertrouwen dat wat we in al die jaren hebben mogen opbouwen, stand zal houden en uitgroeien, ja tot volle wasdom komen.
Toerist in eigen land
Nu mogen we, zegt men, in Nederland genieten van een welverdiende oude dag. Telkens weer horen we de vraag: 'Ben je al gewend’? 'Heb je het naar je zin’? 'Voel je je al zo’n beetje thuis in Nederland’?
Ik voel me toerist in eigen land. Je bent overal welkom en wordt overal vriendelijk ontvangen. Je geniet van het comfort en de welvaart en ervaart de sociale voorzieningen. Je beleeft het als een weldaad na al die jaren je familie dichtbij te hebben en met hun wel en wee mee te kunnen meeleven. Er zijn ontelbare mogelijkheden om te genieten van de schone natuur en van de techniek en cultuur in al zijn vormen. Ja, 'Hoe mooi is jullie land’.
En toch voel je je dikwijls als een kat in een vreemd pakhuis.
Tijd en begrip
Individualisme en onverschilligheid maken het moeilijk om je thuis te voelen. Ieder is bezig met zichzelf, heeft zijn eigen leefpatroon opgebouwd en staat onverschillig tegenover diepere waarden. Bevooroordeeld en met veel scepticisme en negatieve benadering weten we het allemaal zo goed, vergetend dat de wereld groter is dan Nederland.
Daarnaast word je van een zeer actief leven met een druk dagrooster en met heel veel mensen om je heen op jezelf teruggeworpen. Scheiden doet pijn, partir c’est mourir un peu. Je hebt een heel leven moeten achterlaten en moet proberen iets nieuws weer op te bouwen. Dat vraagt tijd en begrip.”
Dit is de iets ingekorte versie van een artikel van Harry Penninx o.p. in het Dominicaans Perspectief van juli 2009. Harrie Penninx woont nu in het Convent van de H. Maria, (Oude Kleefsebaan 2, 6571 BG Berg en Dal).
Zijn collega Jan Versantvoort, met wie hij in september 2008 terugkwam uit Zuid-Afrika, overleed onlangs, op 5 juli.
