weehonderd jaar geleden waren paters dominicanen in Nederland gedreven predikers voor de rooms-katholieke kerk. Vorig jaar kwamen ze in conflict met het instituut vanwege de publicatie 'Kerk en Ambt’. In de vuistdikke studie Gods Predikers laat historica prof. dr. Marit Monteiro zien hoe de dominicanen in Nederland zich tussen 1795 en 2000 ontwikkelden.
De geschiedenis van de dominicanen in Nederland staat voor die van veel priesterreligieuzen, die momenteel vanwege de vergrijzing in ons land aan het verdwijnen zijn. In de eeuw van ongekende kerkelijke bloei in ons land die bekend staat als het Rijke Roomse Leven (plm. 1848-1958), hadden priesterreligieuzen ongeveer de helft van alle parochies in handen. Daarmee hadden ze een grote invloed op de gewone gelovigen.
Vrijplaatsen
In de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw traden veel religieuzen uit – van de dominicanen zelfs eenderde, ruim tweehonderd mannen. Degenen die bleven, kozen niet meer vanzelfsprekend voor het kerkelijk instituut als leidraad voor hun werk in de parochies, maar voor het evangelie en de gelovigen zelf. Daarmee creëerden ze vrijplaatsen.
In deze tijd echter worden veel van deze parochies vanwege de vergrijzing teruggegeven aan de bisdommen. Degenen die zoveel in kerkelijke vernieuwing investeerden, zien nu met lede ogen toe hoe de ruimte voor vernieuwing en verscheidenheid in de kerk afneemt, zo constateert dr. Marit Monteiro, hoogleraar geschiedenis van het Nederlands Katholicisme aan de Radboud Universiteit Nijmegen.
Kerk en Ambt
Deze ontwikkeling vormt ook de achtergrond van de brochure Kerk en Ambt, die de Nederlandse dominicanen in augustus 2007 naar alle parochies stuurden. In dat boekje pleiten zij voor meer ruimte voor leken als voorgangers, zodat de lokale geloofsgemeenschappen ondanks het priestertekort door kunnen gaan. Het boekje is zowel door de Nederlandse bisschoppen als door de magister van de wereldwijde orde der dominicanen zeer kritisch ontvangen. Dezer dagen publiceerden de Bisschoppenconferentie hun antwoordbrief
Marit Monteiro (foto Bert Beelen)
getiteld ‘Kerk, Eucharistie en Priesterschap’. Kerk en Ambt valt buiten de onderzoeksperiode van Gods Predikers, maar in de epiloog van haar studie geeft Marit Monteiro aan dat het boekje een gevolg is van de kritisch-loyale instelling van veel Nederlandse dominicanen.
Duizend pagina’s
Monteiro’s lijvige studie – bijna duizend pagina’s – is zeer leesbaar en zo ingedeeld, dat de lezer het als het ware op verschillende dieptes kan lezen. Gods Predikers beschrijft de bestuurlijke verhoudingen, de werkvelden, interne gemeenschapsbanden en de missie van de dominicanen. Het boek heeft een uitgebreide inleiding en een epiloog, die ook het grotere kader van de internationale orde en de katholieke kerk in Nederland raken. Daarnaast kent elk van de vier hoofddelen een eigen inleiding. Kaderartikelen en illustraties verlevendigen de tekst.
Gods Predikers. Dominicanen in Nederland (1795-2000), Uitgeverij Verloren, Hilversum 2008, ISBN 978-90-8704-030-7; 992 blz., € 45,–
