ind augustus 2007 stuurden de dominicanen een boekje naar alle Nederlandse parochies en naar de Nederlandse bisschoppen. Er is veel om het boekje te doen geweest. Maar wat staat er nu eigenlijk in?
De dominicanen maken zich zorgen over de toekomst van de kerk in Nederland. Ze signaleren dat er een kloof is gegroeid tussen basis en kerkleiding, met name omdat beide verschillend aankijken tegen het gewijde ambt en de eucharistie.
Door het groeiende priestertekort kan op steeds minder plaatsen in ons land de eucharistie worden gevierd. De kerkleiding vindt over het algemeen dat gelovigen dan maar naar een kerk moeten waar wel een priester beschikbaar is om de eucharistie te vieren. In de praktijk kiezen echter veel parochies voor woord- en communievieringen.
Heimelijkheid
De kloof tussen kerkleiding en basis heeft conflicten tot gevolg, en nog vaker heimelijke tussenoplossingen die de kerk geen goed doen. Bovendien is de situatie voor de priesters zelf ook frustrerend: omdat ze in meerdere parochies moeten voorgaan in sacramentele vieringen ‘worden zij tot hun eigen ontmoediging en frustratie steeds meer “vreemden” voor de kerkgangers’, zo stellen de dominicanen.
De dominicanen willen dit probleem bespreekbaar maken en een theologisch verantwoord alternatief bieden, onderweg naar een kerk met toekomst, zoals de ondertitel van het boekje luidt.
Ambt of eucharistie centraal?
Gelovigen komen graag samen rond het teken van brood en wijn, dat Jezus zijn volgelingen naliet. Voor de leiding van de rooms-katholieke kerk is dit teken echter alleen een ‘geldig’ sacrament als het gevierd wordt onder leiding van een gewijde celibatair levende man, een priester.
Vanwege het tekort aan priesters kan echter lang niet overal elk weekeinde de eucharistie worden gevierd. Op veel plaatsen worden dan ook woord- en communievieringen gehouden, waarbij een door de bisschop aangestelde pastoraal werk(st)er of een vrijwilliger voorgaat in de viering.
De meeste bisdommen in Nederland ontmoedigen echter dergelijke vieringen, die niettemin worden gehouden. ‘Hoewel met de mond wordt beleden dat de eucharistie het middelpunt is van de liturgie van de kerk, wordt het vieren van de eucharistie afhankelijk gemaakt van de voorganger en is in feite het wijdingssacrament het belangrijkste’, aldus de tekst van Kerk & Ambt.
Onderzoek en pleidooi
De dominicanen baseren zich in hun brochure op een kerkbeeld waarin de kerk allereerst het ‘Volk Gods onderweg’ is, zoals het Tweede Vaticaans Concilie (1962-1965) stelde. In die visie, die teruggaat op de oorsprong van de kerk, is de kerkelijke hiërarchie dienstbaar aan de gemeenschap van gelovigen. Daarnaast besteedt het boekje aandacht aan het wezen van de eucharistie, dat omschreven wordt als ‘een broederlijk en zusterlijk delen van brood en wijn, waarbij Jezus in ons midden is’.
De dominicanen pleiten ervoor dat parochies uit hun eigen midden hun voorgangers kiezen, die dan – hopelijk – door de bisschop door handoplegging kunnen worden bevestigd. ‘Mocht de bisschop de wijding of inordening weigeren op grond van argumenten die niet het wezen van de eucharistie raken, zoals de celibaatsverplichting, dan mogen de parochies erop vertrouwen, dat zij toch echt en waarachtig eucharistie vieren wanneer zij biddend brood en wijn delen’, aldus Kerk & Ambt.
Discussie
De dominicanen hebben de brochure naar alle parochiebesturen in Nederland gestuurd, om een discussie op gang te brengen die de toekomst van vitale parochies minder afhankelijk maakt van de beschikbaarheid van ‘geldig’ gewijde voorgangers. Het boekje ‘is niet bedoeld als richtlijn of leerstelling, maar als bijdrage tot een vernieuwde en verdiepte discussie’, zo staat het in de inleiding. ‘Het wil een handreiking zijn om uit de bestaande impasse te komen en, zo mogelijk, een gesprek op gang te brengen, dat de geloofsbeleving van velen ten goede kan komen.’
Lees kerk en ambt (pdf)
